Oud joods schooltje te Borne
gesloopt
H. Reijnders
In juni 1994 meldde de regionale pers dat het Ontwerp Plan
voor Oud Borne klaar was. Er stond o.a. in dat Oud Borne een
aantal karakteristieke panden telde, waaronder de Oude Kerk,
de Doopsgezinde kerk, de Meijerhof, de synagoge en het
voormalige Joodse schooltje. Dat Joodse schooltje, gebouwd
ca. 1870, verkeerde in slechte staat, maar samen met de
synagoge, de leraarswoning en het het badhuis vormde het een
tastbare herinnering aan de Joodse gemeenschap in Borne.
Volgens de krant was Borne de enige gemeente in Nederland die
nog de complete bebouwing van zo'n Joodse gemeenschap had.
februari 1999
Heemschut
9
Het inmiddels gesloopte schooltje.
Begin oktober werd het schooltje gesloopt,
nadat de eigenaar een sloopvergunning had
aangevraagd. De gang van zaken rondom deze
sloop mag hopelijk niet exemplarisch zijn voor
de wijze waarop met slopen en sloopvergunnin
gen in Nederland wordt omgesprongen. Wat is
het geval?
In het Ontwerpplan voor Oud Borne werd
gesteld dat het schooltje één van de weinige
bouwvallige waardevolle panden was, dat nog
gerestaureerd diende te worden. Het gesloopte
pand viel onder het beschermde dorpsgezicht
en werd beeldbepalend genoemd voor de
dorpskern, wat een grote verantwoordelijkheid
bij het gemeentebestuur legt. Dat was dan ook
de reden dat de monumentencommissie werd
ingeschakeld om advies te geven. Eén van de
commissieleden stelde daarom een rapport op
over het schooltje, waaraan het volgende is
ontleend.
Het is een pand van cultuurhistorische waarde
als gebouw van de Joodse cultuur. De vormge
ving, met 'Moors' aandoend pleisterwerk
boven gietijzeren ramen is bijzonder. In vorm
en maat is er geen vergelijk. Het pand vormt,
samen met belendende panden een noodzake
lijk te behouden overgang tussen nieuwbouw
en historische bebouwing. De Joodse school is
op de plankaart èn het bestemmingsplan Oud
Borne aangemerkt als beeldbepalend, waarvoor
tesamen met de bestaande Rijksmonumenten
en beeldondersteunende panden een speciale
juridische regeling wordt ontwikkeld.
In de Besluitenlijst Bestemmingsplan Oud
Borne worden de Rijksmonumenten, inclusief
de in het Monumenten Selectie Project
genoemde panden, de beeldbepalende en beel
dondersteunende panden onder één noemer
van beschermwaardig ondergebracht.
Commissieleden belanghebbend
De eigenaar van het schooltje, een aannemer,
vroeg een sloopvergunning aan en liet een
ontwerp maken voor een nieuw te bouwen
woning ter plaatse. De architect ontwierp een
woning opgebouwd uit oude materialen en
kozijnen die deden denken aan die van het oude
schooltje.
Zowel de eigenaar-aannemer, alsook de
arcitect hebben zitting in de monumenten
commissie, evenals de wethouder die de monu
mentenzorg in portefeuille heeft (allen dus
belanghebbenden).
Toch werd op grond van achterwege blijven
van bezwaarschriften (dat kun je niet maken in
zo'n kleine gemeenschap!), de sloop al gereali
seerd.
De krant meldde dat de wethouder meent dat:
'Er geen enkele aanleiding voor de eigenaar
was (lid van de monumentencommissie) om
nog te wachten met slopen'.
Wrange bijkomstigheid daarbij is, dat ongeveer
gelijktijdig met de sloop van het Joodse school
tje, elders in Borne een tentoonstelling wordt
gehouden met als onderwerp de Historie van
de Joodse gemeenschap in Borne
Dr. H. Reijnders is lid van de Provinciale
Commissie Heemschut. Overijssel
