Dijksynagoge te Sliedrecht gered van slopershamer
Advertorial
augustus 1998
Heemschut
om van dit restant een bron van inspiratie te
maken voor het nieuwbouw-ensemble van
koopwoningen, luxe-appartementen en woon
zorg-eenheden, dat de naam 'Maasstaete' zal
dragen. De gemeente Mook en Middelaar en
de eigenaar, aannemer en projectontwikkelaar
Berghege uit Oss, besloten een prijsvraag uit te
schrijven. Het ontwerp van architect Wim
Woensdregt van architectenbureau A+D+P uit
Deventer sprak de jury het meest aan. Met
name de nadrukkelijke oriëntatie op de Maas
onderscheidde diens ontwerp van die van de
andere deelnemers.
Inspiratie en pragmatisme
Woensdregts filosofie is dat het concept van
een bouwproject eenvoudig en helder moet
zijn. De praktische invulling hiervan levert
volgens hem al genoeg problemen op en vereist
zoveel inventiviteit dat het resultaat 'vanzelf
verrassend wordt. Woensdregt wil zich
uitdrukkelijk niet tot de een of andere stijl
bekennen, want daardoor sluit je jezelf alleen
maar af van originele oplossingen. Het hele
bouwproces moet volgens hem een samenspel
zijn van rationaliteit en intuïtie. Inspiratie put
hij uit de werkwijze van gepassioneerde prag
matische bouwers als Berlage en Wright.
Hoe vertaalt dit alles zich nu in 'Maasstaete'?
Duidelijk is dat in het ontwerp het uitzicht een
prominente rol speelt. De woningen die reeds
gebouwd zijn, hebben inderdaad iets van brug
wachterhuisjes. Uitgangspunt bij dit project
was voor Woensdregt het streven naar 'open
heid'. Voor het oude schoolgebouw is een bij
zondere oplossing bedacht. Als een 'reuzen-la'
wordt de nieuwbouw met een kleine tussen
ruimte tussen de overgebleven zijgevels
'geschoven'. Omdat de nieuwbouw 5 lagen telt,
terwijl de ramen van de oude gevels aan de 3
oorspronkelijke etages refereren, en de tussen
ruimte naar de hoeken spits toeloopt, zal het uit
zicht aan de zij- en voorkant heel apart worden.
Maasstaete moet eind 1999 gereed zijn. Dan zal
duidelijk zijn of de wensen van het gemeente
bestuur, de projectontwikkelaar en de architect
geleid hebben tot een geheel waarvan gezegd
kan worden dat cultuurbehoud en cultuur
schepping samengaan. Mij staat op dit moment
nog te weinig voor ogen hoe de nieuwbouw en
het oude gedeelte één geheel gaan vormen. Het
handhaven van het originele Maria Inunaculata-
beeld in de oude gevel en het gedeeltelijk in de
nieuwbouw terugplaatsen van de glas-in-lood-
ramen, plus het gebruik van ankers en bolders
als tuinornament mogen dan wel een directe
verwijzing zijn naar het verleden, maar brengen
op zichzelf nog geen dialoog tussen heden en
verleden tot stand. Een belangrijke verbinden
de component zal de parkachtige aankleding,
naar een ontwerp van het bureau 'DS Landschaps
architecten moeten zijn. Als de realisatie van
Maasstaete beantwoordt aan de verwachtingen
die het ontwerp wekt, kan de Mookse oplossing
voor de nijpende leegstandsproblematiek een
inspirerend voorbeeld voor velen worden.
Drs. F. Hovens is PR-medewerker Heemschut
Limburg
De dijkverzwaringen aan de Rivierdijk in
Sliedrecht bedreigden een uit 1845 daterende
dijksynagoge. Er werden al vanaf 1920 geen
diensten in deze unieke synagoge meer gehou
den en na de laatste wereldoorlog was er totaal
geen sprake meer van het joodse leven in
Sliedrecht. Het is des te meer een bijzonder
heid dat bij toeval een aantal initiatiefnemers
van de voorgenomen sloop vernam en onmid
dellijk in actie kwam om dit te voorkomen.
Toen dat lot onafwendbaar bleek, vatte men
een alternatief plan op en men wist een aantal
overheden en ondernemers in de regio te
enthousiasmeren om de dijksynagoge dan maar
te verplaatsen. Omdat de werkzaamheden aan
de dijk reeds een aanvang hadden genomen,
restte nog zeer weinig tijd Een demontage in
kleine onderdelen en een herbouw met de
uitkomende materialen zou veel van de uitstra
ling en het unieke karakter teniet doen. Het
gebouw is zeer sober en nauwelijks geornamen
teerd. De uniciteit zit hem met name in de
massaliteit van het 150 jaar oude metselwerk in
gele ijsselsteentjes. Het gebouw bestaat uit een
bovenhuis en een onderverdieping. De kapcon
structie was deerlijk verweerd, de houten
balklaag van de tussenvloer en het houten
tongewel f verkeerden nog in redelijke staat.
Restauratieaannemer Koninklijke
Woudenberg uit Am ei de maakte in korte tijd
een plan van aanpak om de muurdelen in zo
groot mogelijke afmetingen te demonteren en
per dieplader af te voeren en op te slaan op het
bedrijfsterrein in Ameide. Hiertoe werden de
muren in een stijf stalen korset ingeklemd en
vervolgens los gezaagd. In totaal 11 muurele
menten werd het totale gebouw uiteengeno
men en afgevoerd. De elementen variëren in
gewicht van 8 tot 20 ton. De eerste elementen
van de beide topgevels zijn er inmiddels op
deze manier uit gehesen en afgelopen week is
de gehele dijksynagoge verdwenen.
De Stichting Dijksynagoge die inmiddels is
opgericht krijgt 50 meter verderop een nieuw
terrein ter beschikking om over 2 jaar, als de
dijkverzwaringen achter de rug zijn, het unieke
stukje cultureel erfgoed in exact dezelfde staat
te herbouwen.
D. G. Hoekmeijer is medewerker van Koninklijke
Woudenberg te Ameide
Muurdelen worden gedemonteerd en tijdelijk opgeslagen. Foto Studio tachtig, Sliedrecht.
