Maak tachtig waardevolle
watertorens monument
Wibo Burgers
Nederlandse Watertoren Stichting:
Van de nog resterende 255 watertorens in ons land moet bijna
een derde deel bescherming krijgen door plaatsing op de
rijksmonumentenlijst. Tot die slotsom komt de Nederlandse
Watertoren Stichting (NWS) in haar onlangs gepresenteerde
onderzoeksrapport over het watertorenbestand. Op basis van
een door de stichting ontwikkelde methode kon een ranglijst van
80 van de meest waardevolle torens worden samengesteld. In de
top staan de torens van Vianen en Aalsmeer.
Heemschut
31
Liefst 426 torens gebouwd
In ons land zijn in totaal 426 watertorens
gebouwd. Veel kleinere torens, waaronder die
voor spoor- en tramwegen, zijn in dit aantal
niet meegerekend. Het rapport behandelt de
waardestelling en de selectie van de meest
waardevolle exemplaren. Voor de waardestel
ling zijn de criteria van het Monumenten
Selectie Project (MSP) voor jonge bouwkunst
en de typologie van de torens aangehouden.
Tot die criteria behoren de cultuurhistorische
en architectuurhistorische waarden, de ensem
blewaarden, gaafheid/ herkenbaarheid en zeld
zaamheid. Bij de selectie is ook rekening
gehouden met bijzondere aspecten: zo zou men
bijvoorbeeld de oudste watertoren van ons land
niet graag in die selectie missen.
Toptien
De toptien van de Nederlandse watertorens
ziet er als volgt uit: Vianen (1909), Aalsmeer
(1928), Groningen (1908), Eindhoven (1970),
Barendrecht (1912), Emmeloord (1959),
Wormerveer (zeepziederij De Adelaar, 1907),
Boskoop (1908), Hilversum (sanatorium
Zonnestraal, 1926) en Schimmert (1927). De
ranglijst is vooral gemaakt om het inzicht in de
kwaliteit van de torens te vergroten.
In het onderzoek is het gehele Nederlandse
watertorenbestand betrokken, dus ook de
torens van na 1945. Daarmee valt men formeel
buiten de regels van het selectieproject voor
jonge bouwkunst (MSP). Ook moet een bouw
werk ten minste 50 jaar oud zijn om rijksmonu
ment te kunnen worden. Watertorens worden
echter niet meer gebouwd zodat de balans
definitief kon worden opgemaakt. Daaraan
De watertoren van Aalsmeer, één van de meest
waardevolle, fraai gelegen op een schiereilandje
in de Westeinderplassen. Foto's W. Burgers.
Al vanaf 1990 houdt de NWS zich bezig met
het inventariseren en onderzoeken van de
watertorens in ons land. Daartoe behoren niet
alleen de torens voor de drinkwatervoorzie
ning, maar ook die ten behoeve van spoorwe
gen en industrie. De activiteiten van de stich
ting worden gesteund door waterleiding
bedrijven en talrijke particuliere begunstigers.
De afgelopen jaren werkte de NWS nauw
samen met het voormalig Projectbureau
Industrieel Erfgoed (PIE) en de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg.
Eén van de weinige, nog resterende
spoorwegwatertorens in Roermond.
heeft de stichting de voorkeur gegeven. En wat
is er tegen om de nieuwere watertorens (bijv. de
poldertoren in Emmeloord en de toren met de
bollen in Eindhoven) tot aan hun 50ste verjaar
dag alvast te laten beschermen door gemeente
of provincie?
Herbestemming
De stichting wijst er tot slot met nadruk op dat
bescherming zonder nuttig gebruik tot misluk
ken is gedoemd. De beste garantie voor de
toekomst biedt het in bedrijf houden van water
torens door het waterleidingbedrijf. Hoewel
veel bedrijven hun torens zoveel mogelijk in
functie houden, blijft de vraag naar een duur
zame en verantwoorde herbestemming actueel.
De laatste jaren krijgen overbodig geworden
torens een steeds gevarieerder herbestemming,
zoals woning, kantoor, atelier- en expositie
ruimte.
Wibo Burgers is m.edeiverker industrieel erfgoed te
Noordwijkerhout.
augustus 1998
