Service
Excursie Groninger
Veenkoloniën
EXCURSIES
augustus 1998
Heemschut
21
Op 10 oktober voert een excursie
van Heemschut Groningen naar
de Groninger Veenkoloniën, met
onder meer een bezoek aan het
dorp Kielwindeweer, de veenborg
Langwijck en Veendam en het
Veenkoloniaal Museum daar.
Het Veenkoloniaal Museum
verhuisde in 1992 naar de voorma
lige HBS in het centrum van
Veendam. Deze Rijks Hogere
Burgerschool uit 1911 was een
ontwerp van Rijksbouwkundige
J.A. Vrijman. Het pand, in eclecti
sche stijl, is vrijwel ongeschonden
door de jaren gegaan.
In dat mooie grote gebouw wordt
dan van lokaal naar lokaal de
geschiedenis verteld van de
Groninger Veenkoloniën. Vanaf
de 17de eeuw werd in Zuid-oost
Groningen op grote schaal en
systematisch turf gestoken.
Kanalen werden gegraven om de
turf af te voeren en recht daarop
de zijwijken. Tussen die zijwijken
lagen de langgerekte veenplaatsen.
Dit patroon in het landschap is
nog steeds typerend voor dit deel
van Groningen.
Op in cultuur gebrachte plekjes
bouwden de rijke verveners zich
luxueuze zomerverblijven, de
Veenkoloniaal Museum te
Veendam. Archief Museum.
veenborgen. Er zijn er nog maar
drie over, waaronder de borg
Langwijck bij Westerbroek. Dit
mini-Versailles heeft een klein
'grand canal' (een rechthoekige
vijver achter het huis). De arbei
ders, neringdoenden, scheepsbou
wers en boeren vestigden zich in
nederzettingen op centrale plaat
sen langs de kanalen. De karakte
ristieke vorm van bebouwing, een
lange sliert woningen langs het
kanaal, wordt lintbebouwing
genoemd. Een fraai en gaaf voor
beeld van lintbebouwing is het
dorp Kielwindeweer, dat op de
nominatie staat officieel aangewe
zen te worden tot beschermd
dorpsgezicht.
De scheepsbouw en de scheeps
vaart hebben een eigen, nog steeds
grote, betekenis voor de
Veenkoloniën, ook nadat alle turf
was afgevoerd. De afgestoken
veenplaatsen werden vruchtbare
akkers. De aardappelmeelindus-
trie, de strokartonfabricage en de
machinebouw kwamen volop tot
ontwikkeling.
Veendam, met langs zijn diepen
dejugendstil-villa's en fabrikan-
tenwoningen, was rond 1900 nog
vooral een lintdorp. Dat veran
derde met de komst van een
nieuwe burgemeester, in 1910.
Jonkheer E.A. van Beresteyn zette
vaart achter een parkachtig
uitbreidingsplan,
'Tusschendiepen', dat voorzag in
villa's, arbeiderswoningen,
scholen, sportparken en nutsge-
bouwen. Architect Jan Stuivinga
uit Zeist werd aangetrokken voor
de raadhuis-uitbreiding in neo-
renaissancestijl. Verder ontwierp
deze architect o.a. diverse 'heeren
huizen' en de monumentale
school aan de Hertenkamp.
Informatie over de excursie: drs.
J.F. Voerman, tel. 050-312 86 00.
Symposium en excursie
Gelderland
Op zaterdag 26 september a.s.
organiseert de Provinciale
Commissie Gelderland een
symposium getiteld: De genese van
het landschap en het monument in
Huis Aerdt te Herwen. Het
onderwerp omvat de ruimtelijke
spanningen, die zich heden ten
dage voordoen op het 'Gelders
Eiland' en de plaats van het cultu
reel erfgoed daarin. In het
ochtendprogramma besteden
we aandacht aan drie facetten.
Over het gebouw en haar geschie
denis vertelt Dick de Witt ons
tijdens de rondleiding door Huis
Aerdt; drs. Willem Wolters belicht
middels een video de nieuwe
natuurontwikkelingen binnen de
Gelderse Poort; dr. G.B.Janssen
(historicus) houdt daarna een
lezing over de geschiedenis van
het Gelders landschap. Een
discussie besluit het ochtendpro
gramma. Na de lunch staat de
middagexcursie in het teken van
de ochtend. Per bus gaan we naar
Hoog-Elten, voor een wandeling
met panorama en bezoek aan het
kerkje aldaar. Via Tolkamer waar
wij de tocht onderbreken voor een
verrassende gebiedsverkenning,
gaan we terug naar Huis Aerdt om
af te sluiten met een drankje.
Programma (in grote lijnen):
9.30 uur: ontvangst met
koffie/thee in Huis Aerdt, rondlei
ding en video.*
10.45 uur: lezing
12.15 uur: lunch
13.30 uur: begin middagpro
gramma
16.30 uur: einde
Opgave
Deelname aan deze exclusieve dag
bedraagt 45,- (incl. lunch en
excursie). Het aantal deelnemers is
beperkt tot 40 personen. Uw
schriftelijke aanmelding tot
15 september bij de secretaris en
gelijktijdige overmaking van
45,- verzekert u van een plaats
op deze interessante dag. Boeking
gaat in volgorde van aanmelding.
Bij overboeking krijgt u uw geld
terug.
Secretariaat: mw. drs. M. Jetten,
Guyotstraat 1, 6524 AV
Nijmegen, tel/fax: 024-3230419.
Girorek. 278 25 75 t.n.v.M. Jetten
te Nijmegen.
Vanuit Arnhem is Herwen te bereiken met
de trein tot Zevenaar en overstap op bus 60
haar Herwen. Vertrek Arnhem 8.37 u./aank.
in Zevenaar 8.50 u./vertrek bus 60 om
9.03/aank. halte Huis Aerclt 9.17 u. (Het is
een uursverbinding; de tijden zijn geldig tot
medio augustus). Wij bieden de mogelijk
heid u met de auto af te halen van station
Zevenaar. Vermeldt dit dan bij de aanmel-
ding.
Excursie Limburg
Op zaterdag 10 oktober 1998
organiseert de afdeling Limburg
haar jaarlijkse excursie. Deze keer
wordt het gerestaureerde land
goed St.-Gerlach en omgeving
bezocht. Zeker interessant voor
degenen die enkele jaren geleden
met onze excursie het landgoed i n
zijn vervallen staat hebben
aanschouwd. Voor meer informa
tie wordt verwezen naar het afge
lopen decembernummer van
Heemschut, of naar onze Internet
site.
Het landgoed ligt op 5 minuten
loopafstand van het station
Houthem - St. Gerlach (op de lijn
Maastricht-Heerlen). Met de auto
kunt u het beste de afrit 51
(Meerssen) van de A2 richting
Maastricht nemen, waarna u de
borden Meerssen/Valkenburg/
Heerlen volgt. Na het passeren van
drie rotondes bereikt u de oprit
van de A79 richting Valkenburg/
Heerlen. Vervolgens neemt u de
afrit Meerssen/Houthem. Zowel
het landgoed St.-Gerlach als De
Geulhemer Molen hebben
voldoende parkeergelegenheid.
Het programma ziet er als volgt uit:
10.30 uur: Ontvangst met 'High
Vlaai' (een luxe buffet), en
welkomstwoord
11.00 uur: Rondleiding
12.45 uur: Lunch, met onder meer
warme beenham en huzaren
salade, in het restaurant De
Geulhemer Mol en
13.45 uur: Middagprogramma: u
kunt op de dag zelf kiezen tussen
een wandeling in het natuurgebied
