V
12
Heemschut
Achter de keuken kwam een (tuin)kamer.
Erfgenamen lieten het huis in 1900 veilen. En
zo werd Jacob Molenaar de nieuwe eigenaar.
Molenaar stond bekend als een voortvarend
ondernemer. In 1892 vestigde hij zich in
Utrecht, waar hij in de Hamburgerstraat een
kokerij begon. Zijn expansiedrang had hem tot
de aankoop van Korte Nieuwstraat 6 verleid.
Wat een ideale plaats voor diners en ontvang
sten was dit grote herenhuis met het fraaie 17de
en 18de-eeuwse interieur! In de tuin konden de
gasten zich verpozen. Behalve in de kunst van
het koken was Molenaar hevig geïnteresseerd
in beeldende kunsten en architectuur.
Abdijkerk uit 1050
In het voorjaar van 1901 liet Molenaar het
tweebeukige magnifieke huis nog verder
verfraaien. Hij gaf het pand de allure die het
een eeuw later nog steeds uitstraalt. Met oog
voor detail - de Engelsen hebben daar zo'n
mooi woord voor: houseproud - toverde hij de
marmeren gang om in een schitterende entree
van het huis. Wist hij als meesterkok niet dat
een goed begin van het diner de toon zet voor
het welslagen van de avond? De lichte gang
ondeent zijn grandeur aan het rijke stucplafond
in Lodewijk-XTV-stijl en de afwisselend brede
en smalle ondiepe nissen met marmeren dorpels
in de wanden.
De schouw in de achterkamer van de suite is
eveneens in Lodewijk-XTV-stijl uitgevoerd. De
marmeren mantel met houten bovenbouw is
een blikvanger voor bezoekers. De spiegel
erboven met een houten ornament in de vorm
van een bloemenvaas weerkaatst de feestelijk
gedekte tafels. Ook de lambrizering en de
vensters uit de 18de eeuw liet Molenaar intact.
Maar de echte grandeur ondeende het vertrek
aan het goudbehang. Een kostbare diepte-
Voorgeve/ Molenaarshuis. Foto Utrechts Archief.
investering. Nederland is 35 huizen met goud
behang rijk, waarvan Huize Molenaar er een
was. Het goudbehang is bij de renovatie
geschonken aan het Rijtuigmuseum in Leek om
er een stijlkamer mee op te sieren.
De eikenhouten trap - ook in Lodewijk-XIV-
stijl - is uniek in Utrecht. De fraai gestoken
aanzet wordt bekroond door een sfinx. In
België komen dierenfiguren op trappen veel
vuldig voor. Achter het huis bevindt zich de
oude keuken uit het oorspronkelijke pand. De
deurtjes van het aanrecht zijn voorzien van
gestoken rozetten. De tuinkamer heeft evenals
de suite een schouw in Lodewijk-XIV-stijl met
houten mantel en boezem. Op de boezem is
een rechthoekige spiegel bevestigd. In de
omlijsting heeft oorspronkelijk een schilder
stuk gezeten.
De tuin ligt binnen de noordbeuk en het
middenschip van de voormalige kerk van de
Paulusabdij, die in 1707 grotendeels is afgebro
ken. Aan de noordzijde van de tuin staat de
oudste tuinmuur van Utrecht. Het is een deel
van de noordelijke zijgevel van de abdijkerk uit
1050. De Paulusabdij stond op het terrein tussen
de tegenwoordige Trans, de Korte Nieuwstraat,
de Hamburgerstraat en de Nieuwegracht. De
muur is 7 meter lang, 4 meter hoog en bijna een
meter dik. In het midden van de tufstenen
muur bevindt zich een grote rondboog die in de
Gouden Eeuw met baksteen is dicht gezet.
In 1618 werd de Korte Nieuwstraat aangelegd
op het terrein van de Paulusabdij, waardoor het
Domplein en de Lange Nieuwstraat met elkaar
werden verbonden. In 1621 kocht de timmer
man Gerrit Stoffelsz.van Laer twee erven aan de
Korte Nieuwstraat die toen reeds bebouwd
waren met drie nieuwe huizen. Eén daarvan
was de voorganger van Korte Nieuwstraat 6.
Aan de achterzijde bevond zich een kleine
plaats met daarachter, tegen de voorgevel van
de abdijkerk, de vroegere keuken.
Herendiners
Huize Molenaar is de afgelopen eeuw intensief
gebruikt. Tot in de jaren '50 vonden alle
promotierecepties en promotiediners hier
plaats. Kunstenaar Joh. A. Moesman ontwierp
vaak de menukaarten. Aanvankelijk mochten
alleen heren aanzitten aan de diners. Later
kregen ook dames de kans van Molenaars kook
kunst te genieten, zij het in een van de 'groene
kamers' op de eerste verdieping. Hoewel,
vrouwen mochten wel aan de dinertafel plaats
nemen, maar zij kregen alleen de omslag van
het proefschrift in handen. De inhoud bestond
uit een damesroman...
Ook voor studentenfeesten was Huize Molenaar
een gewilde lokatie, al liep het wel eens uit de
hand. Het verhaal gaat dat Molenaar zich er in
de jaren '20 zo over opwond dat hij het wapen
van een studentenvereniging boven de voor
deur liet verwijderen. Hij retourneerde het met
de boodschap dat hij geen prijs stelde op de
klandizie van studenten. Dit veroorzaakte zo'n
rel dat de burgemeester sussende woorden
moest spreken. Die incidenten behoorden tot
het verleden toen Molenaar in 1933 het
afscheidsdiner voor burgemeester dr. Fockema
Andreae verzorgde.
Molenaar had inmiddels assistentie gekregen
van zijn zoon en dochter, die wel eisten dat het
besloten restaurant op zon- en feestdagen
gesloten zou zijn. Een revolutionaire daad die
veel boze reacties van klanten uitlokte: 'Als u
ons op zondag niet meer nodig hebt, hebben
wij u door de week ook niet meer nodig!'
Tijdens de Tweede Wereldoorlog - zoon en
dochter Molenaar runden inmiddels het bedrijf
- fungeerde Huize Molenaar zogenaamd als
gaarkeuken. In werkelijkheid diende het tot
verzetscentrum. Onderduikers bewoonden
tijdelijk een zoldertje, dat sindsdien 'het onder
duikerszoldertje' heet.
Traditie en schoonheid
Na de oorlog zag mejuffrouw Molenaar zich
genoodzaakt het restaurant te sluiten. Het
echtpaar Schinkel-Scheltema, dat de bovenste
verdieping van het huis bewoonde, kocht het
pand en zette het bedrijf voort.
In de loop der jaren is het huis onder leiding
van mevrouw S. Scheltema zorgvuldig gerestau
reerd. Rijksmonument is het pand sinds 20 juni
1967. Het ultramoderne horecabedrijf rekent
anno 1998 op 15.000 bezoekers per jaar. Met
name topondernemers en politici waarderen de
combinatie van culinaire en historische kwali
teit.
Voor de renovatie nam mevrouw Scheltema de
decorateur Gerard van Osch, de architect Paulus
van Vliet en de schouwhersteller Jeroen Helsloot
in de arm. Met groot gevoel voor traditie en
schoonheid herstelden zij het interieur.
Conform de eisen van deze tijd kreeg het huis
een meer open en communicatief karakter. De
vitrages verdwenen, waardoor de kamers aan
lichtheid wonnen. De porseleinen borden van
Chine de commande (f 2.000 per stuk!), een
erfenis van stichter Molenaar, zijn in vitrine
kasten uitgestald. De voorgevel met de brede
kroonlijst is fris geschilderd, evenals de empire
schuiframen uit de eerste helft van de negen
tiende eeuw. De luiken zijn gerepareerd en
opgehangen. Ook het hofleverancierswapen
prijkt als vanouds - Huize Molenaar is sinds
1939 hofleverancier - boven de deur. Het
monumentale pand kan er weer een eeuw
tegen.
Huize Molenaar met de oudste tuinmuur
van Utrecht is te bezichtigen op Open
Monumentendag: zaterdag 12 september 1998.
Adres: Korte Nieuwstraat 6, Utrecht.
Openingstijden: 10.00 - 17.00 uur.
Petra Vossestein is freelance journaliste te Zeist.
augustus 1998
