Actie geslaagd... monument gesloopt
Leo van der Meule
Boerderij Gijbelandsedijk 119 te Graafstroom
'Actie geslaagd... monument desondanks gesloopt!' Zo typeerde
commissielid Hans Bollebakker de trieste afloop van de
reddingsactie voor de prachtige monumentale boerderij aan
de Gijbelandsedijk 119 te Graafstroom.
6
Heemschut
juni 1998
De boerderij aan de Gijbelandsedijk 119 in bet voorjaar van 1997. Foto L.van der Meule.
De feiten op een rij: twee leden van Heemschut
Zuid-Holland benaderden najaar 1996 de eige
naar van de boerderij om hem hulp aan te
bieden en zijn monumentaal bezit een laatste
kans te geven, ondanks de reeds verleende
sloopvergunning. Dit aanbod werd met beide
handen aangegrepen.
Op 21 januari 1997 vond overleg plaats tussen
alle betrokken partijen waaronder ook de al
voor eerdere planvorming (1992) aangetrokken
architect. De diverse overheden zegden alle
medewerking toe. Van rijkswege hield dit in
het voordragen van de restauratie voor een
toekenning uit de extra-middelen (het zoge
naamde potje van Nuis). De eigenaar zelf bleek
ook bereid tot een boven alle verwachtingen
uitgaande investering.
Reeds in mei was de onvolledige planvoor
bereiding alsmede de veel te hoge begroting
onderwerp van overleg in de provinciale
commissie Heemschut Zuid-Holland. In het
traject naar de toekenning van het Nuis-geld
werd het evenwel niet raadzaam geacht hierop
al te zwaar te reageren. Heemschut-lezers
werden in oktober 1997 van de toekenning van
het Nuisgeld op de hoogte gebracht. Als laatste
voteerde daarbovenop de gemeente
Graafstroom op 4 november 1997 nog eens een
kwart miljoen, waarvoor een stevig compliment
alsnog op zijn plaats is.
De financiële randvoorwaarden lagen hiermee
definitief vast: er was bijna tweeëneenhalf
miljoen beschikbaar voor de restauratie. Een
bedrag dat door deskundigen ruim voldoende
werd geacht om de boerderij op fraaie en dege
lijke wijze te restaureren.
Slechte staat viel mee
Juist diegenen, die de moeite hadden genomen
de boerderij aan een meer gedegen onderzoek
te onderwerpen kwamen tot de conclusie dat
deze in aanmerkelijk minder slechte staat
verkeerde dan door architect en aannemer
werd verondersteld. Van verzakkingen bijvoor
beeld was in geen geval sprake: de dramatisch
ogende scheurvorming in de opkamermuren
werd veroorzaakt door het wijken van de
gewelven. Het verband in de gewelven is
vermoedelijk in de vorige eeuw los geraakt door
overbelasting op enkele punten toen de opkamer
als kaaspakhuis fungeerde. Waarnemingen nog
tijdens de sloop lieten juist onder de opkamer
een keurig recht lopende, ongescheurde funde
ring zien.
De (voorlopige) begroting kwam nog steeds uit
op 2,8 miljoen, de architect was aan zet. In
overleg tussen architect en de door hem bena
derde aannemer kwam er evenwel nog een ton
bij. Het moest en zou uiteindelijk 2,9 miljoen
gaan kosten.
Slechts één blik op plan, bestek en (door de
aannemer) vervaardigde begroting leert dat het
de architect ten enenmale ontbroken heeft aan
een voldoende kritische en soepele houding ten
opzichte van het eigen plan.
Geduld eigenaar uitgeput
Half december waren het vertrouwen en geduld
van de kant van de eigenaar dan ook dermate
uitgeput dat hij besloot tot sloop.
Daarna zijn in januari, als eerste door Heemschut
zelf, door allerlei personen pogingen onderno
men om het tij te keren, helaas tevergeefs.
Zo verdween begin februari een fraai en
bijzonder element uit het dorpsgezicht aan de
Vuilendam. Nadat de boerderij eeuwenlang
inklinking, peilverlagingen, verbouwingen,
overstromingen, wervelstormen en verval had
getrotseerd, schoot het menselijk geduld- het
ging slechts om enkele maanden- tekort. Het
vonnis luidde: sloop! Die sloop was zeker niet
onvermijdelijk, en met de dichter Lucebert
verzuchten we alles van waarde is (uiteindelijk)
weerloos.
Heemschut houdt, met het oog op de gevolgen
voor dorpsgezicht en landschap, de verdere
planvorming op de vrijgekomen kavel wel in de
gaten. Een brief dienaangaande is al uitgegaan
naar de gemeente Graafstroom.
Drs. L. van der Meule is PR-medewerker van
Heemschut Zuid-Holland.
