Wat is Noord-Holland nog zonder
stolpen?
Eigen roem heeft niet zo'n beste geur. De loftrompet over je eigen
cultuurbezit kun je dan ook niet beter laten steken dan door een
buitenlander. In dit geval mag Aldous Huxley, de filosoof-schrijver
dat doen.
Jan-Derk Gerritsen
4
Heemschut
De oudste nog bestaande stolp van Noord-Holland 'De Twaalf Apostelen' in de Schermer aan
de Noordervaart, gebouwd in 1641, zes jaar na de drooglegging. Foto's A.A. Dullé.
Hij was bij zijn bezoek in 1923 aan Noord-
Holland zo onder de indruk van de stolpboerderij
- nog steeds het beste logo voor dit gewest - dat
hij daarover de volgende lyriek aan het papier
toevertrouwde: "Met een groot gevoel voor
esthetiek hebben de Hollanders dit geometri
sche landschap bezaaid met kubussen en pira
miden. Wat past die stolp volmaakt in die
geometrie Ik ken geen landschap waar het
geestelijk opbeurender is om in te vertoeven."
Toen Huxley hier rondreisde waren de
Beemster (1612) en de Purmer (1622) al inge
polderd. De Wormer (1634) en de Schermer
(1635) waren nog niet drooggelegde meren.
Nadat ook die laatste polders bezaaid waren
met dat cultuurbezit aan molens en stolpboer
derijen moet het helemaal een 'plaatje' zijn
geweest. Maar wel een plaatje, mogelijk
gemaakt door wat toen agrarische bedrijfsvoe
ring kon worden genoemd. De oogst van die
rijke en vruchtbare polderbodem was niet
gering en droeg eens te meer bij aan de rijkdom
van de Gouden, 17de eeuw. Het in Noord-
Holland uitgevonden en ook alleen nog daar
toegepaste boerderijtype is niet alleen land
schappelijk fraai maar ook uniek voor een effi
ciënte uitvoering van land- en tuinbouw. Alles
onder dat ene piramidale dakoogst, hooi,
wagens, paarden, koeien en de boer zelf met
zijn gezin.
Een loopstal past er niet in
Alleen, u weet hethet valt vandaag niet mee
voor de boer om voort te ploegen. Ook hij is
onderdeel van de 'economische vooruitgang',
waartoe hij met name in deze Randstad-provin
cie gedwongen wordt. Een loopstal is op zijn
minst noodzakelijk en past doorgaans slechts in
een rechttoe rechtaan-schuur, die in het beste
geval de stolp, voor het merendeel nog uit de
17 de eeuw, aan het oog onttrekt of visueel
beheerst. En die horizon van Huxley is allang
verdwenen achter de 'verworvenheden' van
nieuwbouwwijken, industrie-terreinen, snelwe
gen of raketten, die niet op willen stijgen maar
de bulk bevatten van voedselvoorraden voor
het vee. En als de boer het, gekomen onder het
bestaansminimum of daaromtrent, niet meer
ziet zitten, wat moetje dan met die stolp?
Teloorgang
De stolp verloedert en vervalt. Legaal en ille
gaal gaat de sloperskogel er tegenaan. Of hij
verbrandt en het is geen uitzondering, dat dat
'vanzelf of met opzet gebeurt. Er wordt een
kapitaalkrachtige koper gevonden, die voor
gemakkelijk onderhoud kiest en er p.v.c.-ramen
in zet. Hardhout uit de tropen ligt ook in zijn
lijn. En hij, die de historie liefheeft, ziet dit alles
met lede ogen aan. Zo verdwijnen er zo'n
dertig per jaar van de ongeveer 3600, die nog
behouden zijn. Met lede ogen alleen kom je er
echter niet. Het getij keren gaat niet vanzelf.
Daar moet je wel wat voor doen.
juni 1998
