Heemschut
33
Synagoge
De jongste gerestaureerde aanwinst op monu-
mentengebied is de synagoge: in 5593 1832)
gebouwd, mede "door milddadigheid van den
besten koning". Dat was Willem I, die duizend
gulden schonk. In de hal de namen van 24
Bergse joden, van wie er 23 omkwamen in de
concentratiekampen. Een pleegde er enkele
dagen na de Duitse inval zelfmoord. De eens zo
bloeiende joodse gemeenschap telt geen tien
volwassen leden meer. Daarom zijn er geen
diensten in de synagoge. Het eenvoudige
gebouw met zijn prachtige preekstoel en zijn
kelder met een ritueel vrouwenbad en een
materialenbad is voorbeeldig gerestaureerd;
een karwei, dat in deze meimaand wordt afge
rond.
Markiezenhof
I let 15de-eeuwse voormalige stadspaleis
Markiezenhof - in de toren waarvan de stichting
Bezichtiging Monumenten haar hoofdkwartier
heeft - is het opvallendste monument van de
stad. Het kolossale complex met zijn kenmer
kende getraliede vensters biedt onderdak aan
een historisch museum, een kermismuseum,
een galerie, een restaurant annex lunchkelder
en een bibliotheek. De drie binnenplaatsen van
het hof met zijn fraaie tuinen worden regelma
tig gebruikt voor muzikale evenementen,
toneelopvoeringen, klank- en lichtspelen en
boekenmarkten.
Gevangenpoort en prins Hendrik
Het oudste monument is de 14de-eeuwse
Lievevrouwe- of Gevangenpoort, waarvan de
cellen nog tot 1932 dienst hebben gedaan. De
beroemdste gevangene - zo fluisteren de
Bergenaren - is prins Hendrik geweest, die een
nacht in de poort heeft moeten doorbrengen
nadat hij te diep in het glaasje had gekeken.
Eens stond de poort - onderdeel van de groten
deels verdwenen stadsmuren - aan de rand van
de stadsgracht, die is vervangen door een
verkeersring.
Het Ravelijn met zijn ondergrondse kazemat
ten is nog een overblijfsel van de beroemde - in
1567 aangelegde en in 1698 door Menno van
Coehoom gemoderniseerde - Bergse vesting.
Onder meer tijdens de tachtigjarige oorlog
bewezen deze vestingwerken hun nut. Het
Bergse volkslied 'Merck toch hoe sterck' herin
nert hier nog aan. De melodie is te vinden op
een notenbalk langs de linden op het Beursplein:
een horecaplein in wording.
Sint-Gertrudiskerk
De Sint-Gertrudiskerk is van oorsprong een
eenvoudig gebouw, dat tot eind 15de eeuw
regelmatig werd uitgebouwd en verfraaid, maar
dat eigenlijk nooit helemaal is afgebouwd; ook
niet bij latere restauraties. Kenmerkend is de
ongeveer 65 meter hoge 14de-eeuwse toren
De Grote Markt met de Sint -Gertrudiskerk.
- in de volksmond de peperbus genoemd -
die op Koninginnedag 1996 (toen Koningin
Beatrix haar verjaardag in Bergen op Zoom
vierde) in jacquet werd gehuld. Het 'aankleden'
van de toren is een typisch Bergse traditie; het
gebeurt ook elk jaar met carnaval. De toren kan
worden beklommen tot de eerste trans - 183
treden - en biedt een schitterend zicht op de stad.
Het monumentale stadhuis aan de Grote Markt
wordt weliswaar niet meer door ambtenaren
'bewoond' - die zetelen sinds drie jaar in wat
tegenwoordig heel prozaïsch stadskantoor heet
- maar de gemeenteraad neemt er nog steeds
zijn wijze besluiten en de Bergse schonen laten
zich in deze historische omgeving in de echt
verbinden. De beelden Justitia (rechtvaardig
heid) en Prudentia (voorzichtigheid) zien als
het ware toe, dat raadsleden en bruidsparen de
juiste beslissingen nemen.
Maagdkerk schouwburg
De voormalige Maagdkerk is sinds 1990 in
gebruik als stadsschouwburg. De pilaren en
de glas-in-loodramen van het bedehuis zijn
behouden gebleven, waardoor de theaterzaal
met 600 zitplaatsen een heel aparte sfeer ademt.
De tachtig goed opgeleide gidsen van de stich
ting Bezichtiging Monumenten staan op de
Open Monumentendagen leden van Heemschut
en Vlaams Erfgoed gratis ter beschikking. Ze
vertellen met gepaste trots en gerechtvaardigd
chauvinisme alle details over de historie van de
Bergse monumenten.
Jan Kennen is PR-medewerker Heemschut
Noord-Brabant.
Noot
1 Zie ook pag. 21
april 1998
