soeverein
Nederland 350 jaar
Henk Nieuwenhuis
Vrede van Munster leeft niet bij jongeren
De psycholoog Kohnstamm vroeg onlangs aan studenten of ze
wel eens gehoord hadden van de vrede van Munster en of ze
überhaupt wisten aan welke oorlog die vrede een eind gemaakt
had. Verbazing en onwetendheid alom bij de ondervraagden.
12
Heemschut
Zoals te verwachten was, bleek dat driekwart
van de vrouwelijke en de helft van de manne
lijke studenten geen flauw idee had waar die
Vrede van Munster nou over ging. Men kan
zich boos maken over de uitslag van zo'n
onderzoek of men kan erom lachen, een feit is
dat de jeugdige Nederlander van vandaag maar
bedroefd weinig weet van zijn vaderlandse
geschiedenis.
Om eens te kijken of dit gebrek aan kennis iets
is dat alleen bij jonge mensen wordt aangetrof
fen, heb ik bij mijn collega's - redelijk goed
ontwikkelde gemeenteambtenaren - ook zo'n
bliksemenquête over hetzelfde onderwerp
gehouden. De kwaliteit van de antwoorden
viel niet mee: eigenlijk wist geen van de onder
vraagden precies de juiste antwoorden. Let wel:
het ging hier niet om twintigers die sowieso
weinig afweten van wat de Vaderen in het
verleden allemaal uithaalden. Nee, het waren
mensen van tussen de dertig en de vijfenveertig.
De antwoorden varieerden van 'Ja, dat was in
1672, het Rampjaar!' en 'De hoor 't wel te weten
natuurlijk, maar het schiet me nou net niet te
binnen', tot 'Geen flauw idee, ik was nooit goed
in aardrijkskunde.'
Aan hen is dus de herdenking van de 350 jaar
geleden gesloten vrede van Munster niet
besteed. En dan te bedenken dat die op 30
januari 1648 gesloten vrede niet alleen een eind
maakte aan onze Tachtigjarige Oorlog met
Spanje, maar dat Nederland op dat moment
ook zijn soevereiniteit kreeg. Historici
beschouwen de vredesbijeenkomsten in
Westfalen (in Osnabrück en Munster) als de
eerste Europese conferentie waarbij de kaart
van Europa opnieuw werd verdeeld zonder dat
er weer een oorlog aan te pas hoefde te komen.
Bovendien werd Nederland daar officieel
erkend als onafhankelijke staat. Het ging in
Munster niet alleen om het sluiten van een
vrede tussen Spanje en de Nederlanden. De
besprekingen moesten ook een eind maken aan
de gruwelijke oorlog die Duitsland dertig jaar
lang had geteisterd. Europa was al een paar jaar
oorlogsmoe. Er moest maar eens een eind aan
komen, vonden de machthebbers. De voor
Nederland belangrijkste punten van het vredes
verdrag waren trouwens al behandeld bij het
ingaan van het twaalfjarig bestand in 1609. Na
het bestand stonden de opstandige krijgsver
richtingen van het jonge republikeinse leger
toch al min of meer op een laag pitje.
Zeeland tegen vrede
Overigens waren lang niet alle Nederlandse
provincies voorstander van vrede met Spanje.
Vooral Zeeland was liever doorgegaan met de
vijandelijkheden. De Zeeuwen verdienden met
zeeroverijen (eufemistisch 'kaapvaart'
genaamd) namelijk flink aan de oorlog. Ook de
Indische compagnieën waren bang voor vrede,
want dat zou het einde betekenen van hun
alleenheerschappij en uitbreiding van de
handel verhinderen. Met prins Frederik Hendrik
hielden de Staten eigenlijk geen rekening meer:
de prins was ernstig ziek, hij zou in 1647 nog
net het sluiten van het definitieve akkoord
meemaken. Hij stierf op drieënzestigjarige
leeftijd. De Staten waren het vertrouwen in de
prins toen al kwijt. Dat had alles te maken met
een deal die Lodewijk XIVin 1646 wilde sluiten
met Spanje. In naam van de Franse koning was
aan de koningin van Spanje een voorstel gedaan
om de infante uit te huwelijken aan koning
Lodewijk XIV. Als bruidsschat zou Lodewijk
de Spaanse Nederlanden krijgen. Daar stond
dan weer tegenover dat Frankrijk de veroverin
gen in de Rousillon en Catalonië aan Spanje
zou teruggeven. De Verenigde Provinciën
zouden door de twee koningen erkend worden
als onafhankelijk gebied. Frankrijk wilde graag
zijn grenzen opschuiven naar het noorden tot
aan de Schelde en naar het oosten tot de Elzas.
Parijs zou dan mooi centraal in het rijk van
Lodewijk komen te liggen. De prins van Oranje
had de belofte gekregen dat hij markies van
Antwerpen zou worden en niet alleen van de
citadel zoals tot dat moment. Frederik Hendrik
had derhalve wel oren naar die ruil. Het is
begrijpelijk dat de Staten-Generaal daar niets
voorvoelden, want als Frankrijk het voor 't
zeggen zou hebben tot de boorden van de
Schelde, zou dit automatisch ook weer vrij
>VISSIMA.ET ACCVRAT1SS1MA LEON1S BELCilCI, SE.U SEPTEMDECIM. REGICTNUM PE5CRIPT1Q,
Ingekleurde gravure met zinneprent op het Twaalfjarig Bestand 1609. Atlas van Stolk, Rotterdam.
april 1998