38
Heemschut
februari 1998
Stadhuis Dokkum.
konden komen, de herberg kwam op die
manier aan haar naam. Er waren overigens nog
drie andere ijsherbergen in Dokkum. In 1840
werd de Koninklijke IJsclub Dockum, de
oudste van het land, in de IJsherberg opgericht;
vóór de herberg werden schaatswedstrijden
georganiseerd. De Zuider Ee werd wel 'hardrij
dersgracht' genoemd. Dokkum was vroeger
een zeestad, ze lag aan een zeearm die tot aan
de herberg reikte, maar later dichtslibde.
In latere jaren fungeerde het pand uitsluitend
als boerderij, vervolgens als schildersatelier en
in de jaren '70 als openbare bibliotheek. Na
drie jaar leegstand is het nu grand café-restau
rant en heeft het de naam gekregen In de oude
bibliotheek. Het is onderdeel van een groot
complex, dat als geheel de IJsherberg heet, en
waarvan een onaantrekkelijk modern aanbouw
sel de meeste vierkante meters voor zijn reke
ning neemt. Bij de bouw daarvan kon een 150
jaar oude kastanje dankzij actie van de bevol
king het vege lijf nog net redden. Zes zalen en
een theaterzaal, de grootste van de hele regio,
telt het complex.
Historie 'exploiteren'
Hessy en lzak van der Werf exploiteren de
IJsherberg. In december vorig jaar raakten
ze erbij betrokken. Het is een gemeentelijk
pand, maar het is de bedoeling dat ze het over
nemen. Het echtpaar wil ook de exploitatie van
nog twee historische panden voor zijn rëkening
nemen. Namelijk de nu leegstaande Waag,
waarin na restauratie een 'middeleeuws' café
komt, en het "weeshuisabdijcomplex, dat geres
taureerd en verbouwd wordt tot hotel met een
cultuurhistorisch informatiecentrum en een
erfgoedwinkel. De stichting Cultuur en
Toerisme in Friesland doet de restauraties.
Ik drink een kopje koffie met Hessy van der
Werf in de IJsherberg. Heeft ze iets met histo
rische panden? 'De historie is een wezenlijk
onderdeel van onze bedrijfsvoering,' zegt ze.
'Ten eerste vind ik het heel belangrijk dat
monumenten blijven bestaan. Het weeshuis
bijvoorbeeld staat al twaalf jaar leeg, en je ziet
dat het verpaupert. Verder vinden we het leuk
om de geschiedenis van gebouwen weer bij de
mensen tot leven te wekken. Je kunt in de
IJsherberg een kopje koffie drinken. Dan zie je
bijvoorbeeld die heel oude Harlinger tegeltjes
aan de wand en daar wil je dan misschien wel
meer over weten en dan gaat zoiets leven.
Mensen die familie of vrienden op visite
hebben, komen vaak het gebouw bekijken. Er
zijn Dokkummers die in archieven duiken, zo
betrokken zijn ze bij de gebouwen, dat is zó
leuk om te zien.... Ik zou nooit een nieuw
gebouw willen exploiteren. Ik hou van een stuk
verhaal om een gebouw heen. We hebben ook
een VW-functie, wij zijn altijd open. Er
komen hier veel toeristen, we geven graag
informatie. Vertellen iets over de grachten, de
bolwerken, geven een tip, een folder over de
bomenroute... datvind ik gewoon leuk, het
maakt je werk heel levendig. Het personeel
moet het óók interessant vinden, en het willen
overbrengen aan anderen, je moetje personeel
erop selecteren.'
Geheel in lijn met haar woorden is het monu
ment met liefde ingericht. De Van der Werfs
hebben voor bijpassende meubels in oude stijl
gezorgd. Er staan geen kunstplanten - zoals
bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg -
maar échte. Tsjaikowski klinkt op de achter
grond. Helaas zijn echt waardevolle interieur
elementen in de loop der jaren verloren gegaan,
op de originele Harlinger tegels na dan.
Wandelen door Dokkum
Ik loop nog even rond in Dokkum, de stad waar
Bonifacius in 754 werd vermoord - toen het
nog niet bestond. En waar tussen 1901 en 1935
het 'Dokkummer Lokaelsje' reed, de stoomtrein
van Leeuwarden via Dokkum naar Anjum.
Maar het stadje heeft dus veel meer te bieden.
Zoveel, dat het in 1974 als een van de eerste
kernen tot beschermd stadsgezicht werd aange
wezen. Hier heeft dat goed gewerkt, en er is
sindsdien veel gerestaureerd. Ik bekijk de Waag
uit 1754, het pand is nog in vrij authentieke
staat. Op de benedenverdieping werd gewogen,
boven zat de militaire hoofdwacht. Vandaar de
tekst 'Weeght en Waeckt' op de gevel. Ik
wandel op de Markt, die binnenkort wordt
gereconstrueerd. Het relatief grote plein
wordt gedomineerd door de Grote of Sint
Martinuskerk. Een uiterst markante gotische
kerk uit de 15 de eeuw, gebouwd onder meer
met de stenen van een afgebroken abdijkerk.
Tegen het schip leunt een 350 jaar oude moer
beiboom, een bezienswaardigheid op zich zelf.
Naast de kerk staat het gerestaureerde voorma-
De Waag.
lige hotel de Beurs, een classicistisch bouwwerk,
nu ingericht als meubelzaak. Daarnaast wordt
op dit moment het weeshuis annex abdij onder
handen genomen, dat de Van der Werfs gaan
exploiteren. Het abdijgedeelte uit 1615 is een
van de oudste gebouwen van Dokkum.
Ik loop langs Het Grootdiep en Het Kleindiep,
de mooiste buurt, met het Stadhuis uit 1607, in
1835 ingrijpend gewijzigd, het Admiraliteitshuis
(1618) en tal van prachtige huizen.
Reclamebakken
Ziet het stadje er redelijk verzorgd uit, op de
moderne buitenreclame heeft het gemeentebe
stuur kennelijk geen vat. Enorme reclamebak
ken, luifels en borden zonder enig niveau domi
neren smalle monumentale pandjes, en zoals
overal in Nederland zijn het ook hier met name
de grote winkelketens die het straatbeeld voor
zich opeisen.
Merkwaardig dat de auto's zich nog altijd door
de smalle straatjes heen kunnen wurmen, vaak
in twee richtingen; pleintjes worden benut als
parkeerterreintjes waar ze nooit voor bedoeld
waren. Het ligt voor de hand de binnenstad
autovrij te maken, er liggen voorstellen klaar.
De auto kun je tenslotte makkelijk parkeren aan
de rand van de stad, terwijl het nooit meer dan
vijf minuten lopen is naar je bestemming. Maar
de weerstanden zijn niet gering', de Dokkumse
schaal is klein, en bij gebrek aan echt grote
problemen kunnen vijf minuten in de ogen van
de middenstand best uitgroeien tot proporties
van onbereikbaarheid...
