Ê^MgS
Heemschut
33
£3»»rï
«S"
tS!^^^i^®s5iSgï. i'.ti. i^i
Nieuwstraat met gebouw 'De Berckepoort' voor de recente verbouwing. Foto Ad Molendijk,
Stadsarchief Dordrecht.
meestal slechts op doorreis. De laatste belang
rijke gast in deze periode is Robert Dudley, graaf
van Leicester, die op verzoek van de Staten-
Generaal door koningin Elizabeth I van
Engeland in 1585 naar de Republiek is
gestuurd als landvoogd. Hij verblijft twee
maanden in de Berckepoort.9
Matthijs Berck overlijdt in 1583, waarna
zijn weduwe Wilhelmina het huis in 1586
probeert te verkopen aan de stad. Hoewel
'haere huijsinghe ende erve bevonden ende
verstaen sijn seer bequaem ende gelegen om
bijde stadt gecoft ende geappliceert te worden
tot logement vande heeren ende vuersten',
wordt de gevraagde prijs 'te hooch ende exces-
syff geoordeeld.10 De weduwe blijft er wonen
met haar kinderen tot haar dood in 1603.
Familie Berck en Berckepoort in 17de eeuw
Bij de boedelscheiding van 25 februari 1605
wordt het huis toegewezen aan de oudste zoon
Johan. Hij dient evenwel zijn broer Hubrecht en
zijn zusters Agneta en Anna jaarlijks een som
gelds te betalen omdat de waarde van het huis
die van de andere bezittingen verre overtreft.
Johan Berck, die in 1590 trouwt met Erckenraet.
van Beukenrode en na .1610 met Maria Buysen, is
de meest vooraanstaande bewoner geweest van
dit huis. Hij bekleedde verschillende functies
in de stad en in Den Haag. Door de Sta ten-
Generaal werd hij op diplomatieke missies
gezonden naar Denemarken, Engeland en
Venetië. Tijdens zijn gezantschap in Londen
werd hij door de koning tot ridder geslagen,
een duidelijke blijk van waardering voor deze
Dordtse diplomaat. Zijn moeilijkste post was
ongetwijfeld die in Venetië, toen nog een onaf
hankelijke republiek, waar ridder Johan in 1622
aankwam en in 1627 vertrok.11 Niet lang na zijn
terugkeer in Dordrecht overleed hij ziek en
gedesillusioneerd vanwege de geringe succes
sen tijdens zijn laatste missie. Hij werd begra
ven in de Augustijnenkerk, het gebouw dat vlak
naast zijn huis staat. Na 1605 heeft Johan Berck
het huis opnieuw laten verfraaien. In de grote
zaal aan het binnenplein laat hij in de consoles
onder één van de moerbalken de portretten
aanbrengen van zijn vrouw Erckenraet en
hemzelf. Deze verbouwing is daarmee makke-
lijkte dateren tussen 1605 en 1610. De oudste
zoon van Johan en zijn eerste vrouw was
Mathijs, die evenals zijn vader een reeks belang
rijke posten bekleedde. Hij was schepen, secre
taris en pensionaris van Dordrecht. Deze
laatste functie had hij van 1636 tot 1653.
Overigens moet opgemerkt worden dat de
Bercks vanaf Johan niet meer in de wijnhandel
actief zijn. De inkomsten worden voornamelijk
verkregen uit ambten en grondbezit. Zo was
Mathijs Berck vrijheer van Goidschalcxoord,
gelegen in de Hoekse Waard. Hij was getrouwd
met Alid de Roovere, telg uit een vooraanstaand
Dordts regentengeslacht.12 Na Mathijs' dood
in 1655 blijft zijn weduwe nog tot haar overlij
den in 1678 bewoonster van de Berckepoort.
Een deel van het complex dat aan de Hofstraat
ligt en bekend is als Salomons Tempel wordt
op 11 oktober 1655 via notariële beschikking
gegund aan haar schoonzoon Johan van der
Burch. Deze notabele was getrouwd met
Margaretha, de oudste dochter van Mathijs
Berck en Alid de Roovere.13 Margaretha over
lijdt pas in 1677, maar wordt niet genoemd als
erfgename, aangezien vrouwen nu eenmaal pas
handelingsbekwaam werden geacht wanneer ze
volwassen en niet getrouwd waren.
Na het overlijden van Alid de Roovere komt
het huis in bezit van een telg van een andere tak
van de familie Berck, namelijk een nakomeling
van Hendrick, broer van de eerste Berckepoort-
bewoner van de familie, Mathijs Berck. De hier
bedoelde mr.Pompejus Berck was uiteraard ook
een vooraanstaand iemand en trad o.a. op als
schepen van de stad. In 1702 overleed hij en
sloot daarmee een tijdperk af.
Nadat vervolgens nog een telg van een ander
beroemd Dordts geslacht, namelijk mr. Jacob
Stoop, met zijn vrouw Maria Anna van de Graeff,
het huis hadden bewoond, werd het in 1768
gekocht door Gerrit Crebber enjordaan de Haan
om er een logement van te maken. Hiermee
was de woonfunctie verloren en toen in 1783 de
beide heren hun bezit aan de stad verkochten is
die nooit meer in ere hersteld.14 Zeer uiteenlo
pend zijn de gebruikers sindsdien geweest en
het is zelfs vrij moeilijk die in de bronnen terug
te vinden. Laat het derhalve hier volstaan een
kleine opsomming te maken: een lokaal voor
anatomische lessen (snijkamer), een Franse
school, een meisjesschool, belastingkantoor en
kazerne. Meer recentelijk heeft het gebouw
gediend als ruimte voor de Arbeidersjeugd
Centrale, in de oorlog voor de Jeugdstorm,
later voor de Huisvlijtschool en als atelier
ruimte. Nu gaat het gebouw dan opnieuw huis
vesting bieden aan een culturele organisatie
waarbij de educatie ook weer een belangrijke
rol speelt. In deze zin sluit het aan op de
geschiedenis van de laatste twee eeuwen.
Emile Havers is medewerker Stadsarchief Dordrecht.
Noten
1 P.H. van der Wall, Handvestenetc, Dordrecht 1770-1783, 172
2 J.L. van Dalen, 'Hetklooosteren de kerk der Augustijnen te Dordrecht'
in: Bijdragen voor de geschiedenis van het bisdom Haarlem, 26 (1901) 1-46
3 AWN Afdeling Lek- en Merwestreek, ongepubliceerd rapport
4 P. Horsman, 'De Berckepoort' in Kwartaal ér teken, 9 (1983) nr 4, 1-3
5 RAZH, kohier 10e penning 1 558, Staten van Holland, 929 f88v
6 Mathijs Balen, Beschryvinge van Dordrecht, 2 delen, Dordrecht
1677,945
7 Horsman, Berckepoort, 2
8 Th.W. Jensina, 'Het logement van de prinche van Oraingcn' in:
Kwartaal teken 10(1984) nr 1, 18-20
9 Jcnsma,'Logement', 18
10 Stadsarchief Dordrecht, Archief 3, inv.nr. 2367
1 I Zie over het gezantschap in Venetië: J.C. de Jonge, Nederland en
Venetië, Den ldaag 1852, 145-168
12 Nieuw Biografisch Woordenboek
13 Stadsarchief Dordrecht, Archief 3inv.nr. 2408
14 Stadsarchief Dordrecht, Archief 3, inv.nr. 240816 Heemschut nieuws
februari 1998
