De Berckepoort
en haar bewoners
Emile Havers
Het gebouw 'De Berckepoort' dat na een grondige restauratie
een nieuwe fase in zijn bestaan ingaat als onderkomen voor de
Stichting Culturele Educatie, heeft een lange geschiedenis. In de
16de en de 17de eeuw was het de woning van de Bercks, één der
meest vooraanstaande families van Dordrecht.
32
Heemschut
Ontstaan De Berckepoort diende ook als tijdelijk
onderkomen voor hoge gasten van de stad, een
duidelijke aanwijzing dat de bestuurders dit een
representatief verblijf vonden en kennelijk
hoger aansloegen dan de beste herbergen van
de stad. Er is in feite sprake van een opeenvol
gingvan huizen. Li het begin stond aan de
Voorstraat op de hoek van de Nieuwstraat het
huis van de Lombarden. Deze Italiaanse bankiers
werden zwaar getroffen toen bij de stadsbrand
van 13 3 8 het gebouw afbrandde. Mede met
steun van de Hollandse graaf konden zij op deze
plaats hun bedrijf voortzetten.' Wanneer in
1563 wordt gesproken van het huis van Mathijs
Berck, vroeger geheten de 'Lombaer', blijkt
daaruit de continuïteit tussen het Middeleeuwse
bankiershuis en de Berckepoort in de 16de eeuw.
In de Nieuwstraat stonden enkele huizen, die
aan de achterkant grensden aan het Augustijnen
klooster. Eén van deze huizen werd bewoond
door Jacob Lisse, prior van het klooster. In een
acte uit 1435 wordt gezegd dat het huis achter
grensde aan de 'augustinen graft' en aan een
zijde aan de muur van het lombardenhuis. Lisse
blijkt het in 1443 verkocht te hebben aan Dirc
Pietersz, schoenmaker.2 Bij archeologisch onder
zoek in de kelders van de Berckepoort zijn
onlangs de vermoedelijke fundamenten van
deze huizen gevonden.3 Het complex was aan
vankelijk georiënteerd op de Voorstraat, ver
volgens vond een stelselmatige uitbreiding naar
achteren plaats langs de Nieuwstraat. Na een
reeks verbouwingen is het als het ware hierlangs
opgeschoven en is de enige relatie met de
Voorstraat nog het poortje dat aldaar via een
smalle gang toegang geeft tot het binnenplein,
waaraan eertijds de hoofdingang van de
Berckepoort gelegen was.
De bewoners in de 16de eeuw
De eerste met naam bekende eigenaar was
Thomas Bueckelaer die in 1520 als zodanig vermeld
wordt.4 Zijn dochter verkoopt het huis rond
1530 aan Hubert Tack, telg uit een vermaard
Plattegrond van Dordrecht door Jacob van Deventerca 1545: detail met Augustijnenklooster en het
(niet getekende) huis van Hubert Tack.
Renaissance console in Bentheimer zandsteen -
2de helft 16de eeuw - met wapenschild Johan
Berck, bij restauratie geverfd.
Duisburgs-Dordts geslacht van wijnhandelaars.
Dat het huis dan al een vooraanstaande plaats
inneemt, blijkt uit de oudste stadsplattegrond
van Jacob van Deventer uit 1545. Daarop is naast
het Augustijnenklooster de naam Hubert Tack
geschreven, zonder dat zijn huis overigens is
afgebeeld. Gerrit, schepen van de stad en Huberts
enige mannelijke erfgenaam, overleed in 1557.
Een jaar later is Matthijs Berck eigenaar van het
pand, zo blijkt uit een belastingkohier.5 Het lijkt
er op dat Hubert Tack inmiddels was overleden,
want waarom zou het huis anders in vreemde
handen zijn overgegaan. Matthijs trouwt met
Huberts dochter Wilhehnina. In welk jaar is
onbekend, maar wel weten we dat hun oudste
zoon Johan m 1565 wordt geboren."In 1558
wordt Mathijs ingeschreven als lid van het
wijnkopersgilde. We zien dus een doorgaande
lijn van wijnkopers in het huis, dat - we zagen
het al - geheel onderkelderd was ten behoeve
van de wijnopslag. In de koopmansstad
Dordrecht was wijn, vooral de Rijn- en
Moezelwijn, het belangrijkste handelsproduct
en bron van rijkdom voor menig koopman.
Belangrijke gasten
Matthijs Berck laat het huis aanzienlijk
verfraaien, mede op kosten van de stad. Het
ruime en luxueuze huis dat al spoedig de
Berckepoort genoemd wordt, dient regelmatig
als verblijf voor hoge gasten van de stad. Zo is
bekend dut Alva (1572), geuzenleiderLzzwze^/
van derMarck (1572) en Willem van Oranje
(1573) hier gelogeerd hebben. In 1575 wordt
het huis ingrijpend verbouwd, hetgeen blijkt uit
een post voor stenen en dakpannen in de stads
rekening.7 Bovendien worden maar liefst 25
vensters vernieuwd op kosten van de stad. De
prins houdt hier regelmatig domicilie, zijn
echtgenote Charlotte de Bourbon bevalt hier in
1577 van een dochtertje.8 De prins zal nog
diverse keren in Dordrecht verblijven, maar
februari 1998
