Heemschut
9
gewoonten. De aandacht voor gewoonten en
folklore zou Heemschut overigens niet overne
men.
In 1908 werd uiteindelijk in Nederland een
commmsssie samengesteld ter voorbereiding
van de oprichting van een soortgelijke bond in
Nederland. Het was voor Leliman bijzonder
teleurstellend dat hij aanvankelijk gepasseerd
werd om in deze commissie plaats te nemen.
Later trad hij alsnog toe.
Mooi Nederland
Op 8 juni 1910 werd in de vergadering in het
Muntgebouw te Amsterdam de Bond Heemschut
opgericht. Aanvankelijk wilde men de nieuwe
bond 'Mooi Nederland' noemen, maar op
aandringen van de architect A. W. Weissman
werd uiteindelijk voor de naam 'Heemschut'
gekozen. In de vergadering van 8 december
1910 werden statuten en huishoudelijk regle
ment vastgesteld en op 2 februari 1911 werd de
eerste openbare vergadering gehouden, waarbij
alle 22 bij de Bond aangesloten organisaties
aanwezig waren.
Naar aanleiding van deze vergadering schreef
Leliman een welkomstwoord in De Bouwwereld:
"Het heeft langen, zelfs zeer langen tijd van
voorbereiding gekost eer de stichting van den
Bond een voldongen feit was'. In de Bouw
wereld werd reeds in 1906 op de noodzakelijk
heid eener georganiseerde 'LIeimatschutz' naar
Duits voorbeeld gewezen. Nu was het dan
eindelijk zover.
Leliman was een zeer gedreven lid van de Bond
Heemschut. Naast de vele artikelen organi
seerde hij tentoonstellingen, prijsvragen en
voordrachtsavonden over heembescherming.
Zijn medewerking aan de Heemschut confe
renties werd al genoemd. En steeds was de
ontsiering van het (platte)land zijn voornaam
ste zorg.
Met de oprichting van de zogenaamde advies
bureaus, in feite de voorlopers van de huidige
Provinciale Commissies van Heemschut, dacht
Leliman naar persoonlijke overtuiging de
oplossing gevonden te hebben om de ontsie
ring van ons land tegen te gaan. In samenwer
king met de schoonheidscommissie moest het
adviesbureau het esthetisch peil van de archi
tectuur proberen te verhogen.
Eigenlijk pas enkele jaren voor het overlijden
van Leliman werd door de regering een subsi-
Hef dankzij Heemschut behouden Noord-
Zuidhollands Koffiehuis in Amsterdam
die verstrekt om een eigen adviesbureau binnen
de Bond Heemschut op te kunnen richten. In
1921 maakte een 20-tal gemeenten zonder een
eigen schoonheidscommissie gebruik van de
diensten van dit bureau. Door het plotselinge
overlijden van Leliman heeft hij de grote bloei
van de Bond Heemschut niet mee mogen
maken. Vooral dankzij Heemschut werd één
van zijn scheppingen, het Noord-Zuidhollands
Koffiehuis te Amsterdam herbouwd, nadat het
voor de metro-aanleg had moeten wijken.
Het boekje is dan ook een bescheiden, maar
passend eerbetoon aan deze vooruitziende man.
Kasper van Ommen is kunsthistoricus en freelance
publicist te Leiden.
Zie ookpag. 23 over Stichting BONAS
Prook, E. en D. Segaar. 'J.H. W. Leliman,
1878-1921. Rotterdam, 1997. 120p.
ISBN90.802401.3.3. Prijsf23,-
februari 1998
