5
ten. Deze tegenstrijdigheid is te verklaren uit
het feit dat de Bruntingerhof weliswaar
minstens 350 jaar oud is, maar eigenlijk een
aantal kilometers verderop aan de weg van
Eursinge naar Bruntinge hoort te staan. Rond
1970 werd het bouwwerk naar het museum
dorp verplaatst en daar opnieuw opgebouwd.
Op de zware eiken balk boven een van de
zijdeuren van de Bruntingerhof staat in zwierig
handschrift het jaartal 1728 ingekerfd. Dit is
niet het bouwjaar, maar naar alle waarschijn
lijkheid het jaar waarin de boerderij aan de
voorkant met een kamer werd uitgebreid. In
zijn oorspronkelijke vorm uit circa 1650 was de
boerderij een zogeheten los hoes waar bedrijfs-
gedeelte en woongedeelte nog niet door een
muur van elkaar gescheiden waren.
Houtskeletbouw
De oude Drentse boerderijen waren gebouwd
in wat we tegenwoordig houtskeletbouw
zouden noemen. Het hout voor de gebinten en
de kap was zwaar eikenhout. Bij de restauratie
van de Bruntingerhof heeft men uitgerekend
dat voor het gebouw ongeveer zeventig kubieke
meter eikenhout nodig geweest is.
Omdat de eiken gebinten met pen en gat met
elkaar waren verbonden, hoefde zo'n boerderij
niet afgebroken te worden in de letterlijke zin,
maar was er eerder sprake van demontage. Je
kon hem relatief eenvoudig verplaatsen en dat
was indertijd in Drenthe eerder regel dan
uitzondering. Regelmatig werden hele boerde
rijen verhuisd naar nieuwe dorpen waar meer
welvaart verwacht werd.
Exposities
In Orvelte wordt de lunch gebruikt en kunt u
met een passe-partout de gebouwen met expo
sities over het leven en werken in een Drents
esdorp bezoeken. Ook zijn er tal van ambachts-
werkplaatsen gratis te bezichtigen, zoals de
dorpssmederij, de houtzagerij, de klompen
makerij en het handkrachtzuivelfabriekje uit
1899.
EXCURSIE D - VEENKOLONIËN
EN VEENPARK
De Veenkoloniën hebben een slechte naam: saai
monotoon en eindeloos vervelend. Deze excursie laat
u het tegendeel van deze stelling zien. Er is geen
landschap in Drenthe waar de mens zo zijn stempel
op de ruimtelijke ordening heeft gedrukt als hier.
Een tocht door de Drentse Veenkoloniën vertelt u
een eeuwenoud verhaal van arm en rijk. Van een
strijd om het bestaan en het overleven in de marge
tot de rijkdom van de herenboer metz'n onafzien
bare aardappelakkers achter zijn monumentale
boerderij.
Na de Hondsrug verlaat de bus de kleinschalig
heid van het onoverzichtelijke landschap van de
Drentse zandgronden en bevindt u zich plotse-
.ZtV'Y
Annerveensche kanaal.
ling in de rechtlijnigheid van het Drentse veen
gebied.
De tocht door het veenkoloniale gebied begint
in Nieuw-Buinen in het zogeheten Monden-
gebied. Dit gedeelte van het oude
Boertangerveen kon zich pas in het begin van de
vorige eeuw ontwikkelen toen het Stadskanaal
ver genoeg in zuidelijke richting aangelegd was.
Valthermond
In 1849 bereikte het Stadskanaal vanuit de stad
Groningen de Valthervenen en konden de
diepen van Valthermond worden aangelegd.
Valthermond is dankzij zijn authentieke brug
getjes en het monumentale sluisje een aardig
voorbeeld van een 19de-eeuwse Drentse veen
kolonie. Oorspronkelijk was het dorp langs
twee diepen gebouwd: hetZuiderdiep bestaat
nog steeds, het Noorderdiep is jaren geleden
gedempt.
Het twee-kanalensysteem stamt in Drenthe uit
de vorige eeuw toen het verkeer over de weg
steeds belangrijker werd. Oude veenkoloniën
werden langs één kanaal gebouwd en dit bete
kende dat er om de zoveel meter een brug
moest komen. Twee diepen evenwijdig aan
elkaar daarentegen zorgden ervoor dat het
verkeer geen bruggen op zijn weg vond. Tussen
de twee kanalen kon een dorp als Valthermond
zich ontwikkelen.
Aan de 'buitenkant' van de diepen kwamen de
boerderijen te liggen. In Valthermond kunt u
nog heel goed zien welk systeem men daarbij
hanteerde. Tussen twee wijken kwamen steeds
twee boerenbedrijven die samen een bruggetje
over het diep moesten delen.
Zuidoost-Drenthe
Na Valthermond gaat de tocht via het merk
waardige dorp Roswinkel - van oudsher een
eilandje in de uitstrekte veenmoerassen achter
Emmen - naar Zuidoost-Drenthe. Aan het
landschap is onmiddellijk te zien dat we in een
andere periode van de vervening zijn terechtge
komen. De dicht op elkaar liggende monden en
dwarswijken als in hetMondengebied waren in
de tweede helft van de vorige eeuw niet meer
nodig toen de vervening dankzij de machinale
ontginning veel grootschaliger werd. Het land
schap werd verdeeld in 'blokken'. Hier en daar
juni 1997
Heemschut