Monumenteel
1
Cultuurhistorische
waarden kaart
juni 1997
Heemschut
21
GRONINGEN
Hoofdstation Groningen
Toen in 1866 de eerste trein in
Groningen arriveerde, stond er
een klein stationsgebouw. Nadien
nam het reizigers- en vrachtver
keer enorm toe en was er behoefte
aan een nieuw station.
In 1893 werd met de bouw begon
nen. Isaac Gosschalk, een toen zeer
bekende architect, kreeg de
opdracht. In de 19de eeuw greep
men vaak terug op bouwstijlen,
die eerder waren toegepast.
Tussen 1850 en 1900 waren zeker
in Nederland vooral de neogotiek
en de neorenaissance in zwang.
Gosschalk was typisch een 'eclec
tisch' bouwer, die neogotiek en
neorenaissance combineerde. Het
station werd opgetrokken uit bak
en natuursteen.
Het was en is een van de mooiste
19de eeuwse stations. De rijke
gevelversiering vertoont invloe
den van de Vlaams-Nederlandse
gotiek, bijvoorbeeld het halfronde
rozetraam in het middenrisaliet,
maar ook van de renaissance zoals
de speklagen, het rolwerk of de
rijkversierde balustrades. De
sluitstenen in de galerijbogen
vertonen afwisselend de koppen
van een Groninger boer en boerin
als bron van de Groninger welvaart.
Boven de ingang van de (inpandige)
huizen van de stationschef en de
hoofdconducteur zijn hanen
uitgebeeld: teken van waakzaam
heid en vroeg opstaan. Ook de
koppen van de postbode en de
conducteur zijn in de deuromlijs
tingen te vinden.
Het station is symmetrisch
gebouwd en bestaat uit een
Stationshal Groningen in oude glorie.
middengebouw met aan weers
zijden lagere vleugels met open
galerijen uitkomende op hoek-
paviljoens. Het was ontworpen
als een feestelijke en majestueuze
entree naar de stad. In het midden
bevond zich oorspronkelijk de
immense entree met links de
restauratie en rechts de dienstver
trekken. De entreehal had een
gigantisch papiermaché plafond
en zeer bijzondere tegeltableaus.
De tweede klas wachtkamer had
ook een fraai tegeltableau, dat de
spoorkaart van Nederland voor
stelt. Deze tableaus zijn het werk
van de Groninger kunstenaar
F.H. Bach. De eerste klas wacht
kamer herbergt tegenwoordig
de restauratie.
In de verdiepingen van de hoekpa-
viljoens boden oorspronkelijk vijf
woningen een onderkomen voor
stationspersoneel. De overdekte
buitengalerijen zijn heel bijzonder
en Groningen was hiermee het
enige station, waar de reiziger na
het kopen van zijn kaartje via de
galerij overdekt de wachtkamer
kon betreden.
Moderniseringen
In latere jaren is het stationsge
bouw vooral intern ten prooi
gevallen aan 'moderniseringen'.
Met name de imposante en unieke
stationshal is hiervan het slacht
offer geworden. Rond 1968 werd
de hal in de hoogte door midden
gedeeld, waarna de onderste helft
in drie parten werd opgesplitst,
zodat de huidige entreehal nog
slechts eenzesde beslaat van de
oorspronkelijke ruimte. Dat
Groningen hiermede een uniek
stadsmonument kwijt was, werd in
die tijd eigenlijk door heel weini
gen opgemerkt.
Nu, inmiddels weer 30 jaar later,
wordt met aanzienlijk meer waar
dering naar dit soort bouwkunst
gekeken.
De Nederlandse Spoorwegen
hebben het initiatief genomen de
imposante hal weer zijn oorspron
kelijke allure te doen verkrijgen.
Deze reconstructie is technisch
mogelijk, maar past met in het
eigenlijk te voeren fmancieel-
economische beleid.
De NS is evenwel genegen een
essentieel deel van de kosten op
zich te nemen, maar daarnaast is
het absoluut noodzakelijk, dat
derden financiële bijdragen
leveren. Met name voor het verga
ren èn het beheer van bijdragen uit
particuliere bronnen is de Stichting
Restauratiefonds NS Station
Groningen Centraal opgericht.
J. W. Beetstra te Groningen
NOORD-HOLLAND
De provincie Noord-Holland gaat
in navolging van Zuid-Holland,
een project starten waarbij de
cultuurhistorische waarden van
het landsdeel op een kaart worden
samengebracht.
Het doel is een kaart te maken
die kan dienen als informatieve
achtergrond voor iedereen, die
zich bezig houdt met planontwik
keling van de ruimtelijke omge
ving in Noord-Holland. Noord-
Holland kan bij het maken van de
kaart profiteren van de ervaring,
die haar rivaliserende zusterpro-
vincie opdeed, die net iets eerder
was met het maken van zo'n kaart.
Het project zal de komende vijf
jaar worden uitgevoerd.
De Bond Heemschut, die zich
inzet voor het behoud van cultuur
historische waarden, is verheugd
over het initiatief.
In hoog tempo worden plannen
gemaakt voor bouwactiviteiten en
inrichting van de openbare ruimte.
Met de uitvoering van deze
plannen verdwijnen vaak histori
sche stedenbouwkundige elemen
ten, landschappelijke structuren of
terreinen van archeologische
waarde. Hiermee verdwijnen dan
ook stukken geschiedenis en wordt
afbreuk gedaan aan de variatie van
het landschap.
Tekort aan informatie
De teloorgang is meestal het
gevolg van onvoldoende beschik
bare informatie bij de beleidsma
kers of planontwikkelaars over wat