Heemschut bronwater zal garant staan voor een unieke natuurontwikkeling in dit bescheiden indus trieel monumentje. Math Berkers is geograaf te Raalte Noot van de redactie: Deze restauratie vond echter ruim 3 5 jaar geleden plaats (o.l.v. JanJans) toen geheel andere restauratie opvattingen golden. Literatuur: M. Paskamp-Van Santen. Watermolens Frans en v.d. Ham en de papier makerij in Mander. Mander, 1992. F.D. ZeilerG.J. Perfors. De wind- en watermolens in Overijssel. Zwolle, 1995. Molens in Overijssel. Jaarboek Overijssel 1971/1972. Zwolle, 1972. H. van Paridon. Langs Twentse watermolens. Enschede, 1994. Handboek Stichting Het Overijssels Landschap. Dalfscn, 1989. Water voor Bels, Frans én de beekfauna. Tubantia, 15 januari 1997. Waterrad molen van Frans. waterfauna. De benodigde stuwen zijn voor de meeste waterdiertjes, insecten, kreeftjes, e.d., een onoverkomelijke hindernis. Het restaura tieplan houdt ook in dat een deel van het water van de Mosbeek om de molens heen geleid wordt. De molens van Frans en Bels vormen op deze manier geen ecologische hindernis meer. Tegelijkertijd worden de beide molenkolken uitgegraven. Dit is iets wat regelmatig moet gebeuren: in de kolken komt het water tot stil stand en het door het water meegevoerde zand bezinkt. Verzanding vindt ook altijd plaats rond het waterrad. Om aan dit euvel een einde te maken, wordt in de beide kolken een zandvang gemaakt. Toen ik de beide molens bezocht, waren de werkzaamheden aan de kolken nog in volle gang. Authenticiteit aangetast Ik uit mijn bewondering voor de molen van Frans en vertel een vrijwillige molenaar, dat ik van tevoren de molen van Bels bezocht heb. Naar zijn idee is deze molen door eerdere restauraties helemaal verprutst. Kinnesinne van een voorma lig concurrent? Voor mij is het in ieder geval reden genoeg om terug te gaan naar de molen van Bels. Rond de molen wandelend, begrijp ik wat hij bedoelt. De authentieke uitstraling die bij de molen van Frans bewaard is gebleven, is bij de andere molen door al te ingrijpende restauratiewerkzaamheden tenietgedaan. De achterliggende schuren zijn opnieuw opgetrok ken in een net verkeerd gekozen baksteen. Het oudere metselwerk is gevoegd met kalk. Het vernieuwde metselwerk is met cement ingevoegd. Met evenveel moeite had dit heel anders uitge voerd kunnen worden.* Een zelfde liefdeloosheid is af te lezen aan de molenaarswoning. De raam kozijnen liggen vreemd ver terug in de gevel. Het lijkt erop dat hier later een nieuwe gevel tegenaan is gezet. Isolatie van de woning van binnenuit was een veel charmantere oplossing geweest. Het theehuis, de oude papiermolen, is daarentegen naar mijn smaak weer te romantisch gerestaureerd. Twee molens vlak bij elkaar, maar een wereld van verschil in restauratieopvatting. In de 'reut' Watermolens zijn schoolvoorbeelden van monumenten van Bedrijf en Techniek. Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van de techniek treft in het dal van de Mosbeek niet alleen watermolens aan. Vlakbij de molen van Frans ligt een zogenaamde reuterij, een weiland waar vlas voorbewerkt werd. Ook dit hangt samen met de bronnen die in dit gebied te vinden zijn. Om van vlas linnen te kunnen maken, moeten de vezels van de vlasstengels eerst gebroken worden. Dit 'braken' gaat beter als het vlas in de week gelegen heeft, in de 'reut' gelegd is. Dit gebeurde in een weiland dat regelmatig blank stond. Een laag vlas wordt in het water gelegd en afgedekt met zand. Óp deze manier worden enkele lagen vlas op elkaar te weken gelegd. Het weiland is nog niet zo lang geleden verschraald. Het heldere Overzicht molen van Frans. Helemaal rechts de molenaarswoning, op de voorgrond de molen- kolk. Vervolg pag. 3 Er zal wat vaker vierkleurendruk worden toegepast. Het papier is steviger en minder doorschijnend geworden en de omslag heeft meer body gekregen. Een concessie aan de heersende trend van de popularisering? Nee, zeker niet. Het belangrijkste motief was, dat onze lezers zelf, blijkens het twee jaar geleden gehouden lezersonderzoek, om deze veranderingen vroegen. Het heeft even geduurd voordat de redactie op die lezerswens kon ingaan maar het bestuur heeft uiteindelijk het verlangen van de lezer gehonoreerd. Misschien kunt u ook eens uw buurman, vriend, kennis of familielid attenderen op het vernieuwde Heemschut. JK april 1997 39

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1997 | | pagina 41