april 1997
Heemschut
35
Het vroeg 18de eeuwse Huis Schuylenburch van
Daniël Marot aan de Haagse Lange Vijverberg.
van de prins (1751) bij plannen. De Swart
maakte plannen voor de tuinen van het Loo en
Huis ten Bosch. In 1753 werd hij door voogdes
Anna ontslagen. Hij kreeg nog een aantal
opdrachten, meestal van regeringsfunctionaris
sen, zoals het Hotel van Spanje (huidige ambas
sade), Paleis Lange Voorhout, de Lutherse kerk
en de huidige schouwburg te Den Haag en het
Huis Waterland te Velsen.
De Swart was een groot en tijdloos architect.
De functie van het gebouw liet hij uitstralen,
zonder overdadig te zijn.
Koloniale architectuur
Het betoog van dr.A. W.F. Bosman over
Nederlandse architectuur en stedebouw
overzee viel qua onderwerp een beetje tussen
wal en schip. In hoog tempo werden de
verschillende koloniale gebieden en de bouw
activiteiten opgesomd. Momenteel verricht hij
onderzoeknaar 18de eeuwse bouwactiviteiten
in voormalig Brits Guana, (Berbice, Esequebo,
Demeraris), die onder beheer vielen van de
W.I.C
Patriottisch Bouwen.
Laatste spreker was dr.- Thomas von der Dunk.
In een wervelend en onderhoudend betoog
probeerde hij het verband aan te tonen tussen
het strenge neoclassicisme en de politieke stro
mingen rond 1800. Von der Dunk zegt dat
onze architectuurgeschiedenis gewoontege
trouw in 'Franse stijlen' wordt ingedeeld, maar
deze indeling is hier in feite niet toepasbaar. De
nationalistische bouwstijl, vooral herkenbaar
bij stadspoorten, grijpt terug op het strenge
classicisme van de 17de eeuw. Het meest spre
kende voorbeeld daarvan is de Muiderpoort te
Amsterdam van C. Rauws (1770).
De ontwikkeling van het neoclassicisme
komt vanuit Haarlem ViervantDuyvene) en
Amsterdam Huslyen niet vanuit de hofstad.
De vrijstaande zuil (in de nationalistische
bouwkunst herontdekt) en vooral gebruikt bij
stadspoorten, wordt in die tijd in Den Haag
niet toegepast, maar wel in Haarlem (Villa
Eindenhout) en Amsterdam (Felix Meritis).
Von der Dunk vraagt zich af of er in ons land
een samenhang is tussen het Patriottisme en
het Neoclassicisme, zoals er in Engeland en
Duitsland Winckelmanneen duidelijke
verwantschap bestaat. Een uitzondering
vormt het strenge classicistische Welgelegen in
Haarlem, gebouwd in opdracht van de bankier
Hope, een oprecht Orangist. Maar hij was dan
ook een verlicht Engelsman en geen Hollander.
Met het verschijnen van deze onderzoeksresul
taten de komende tijd, wordt het huidige beeld
van de 18de eeuwse architectuur mogelijk
bijgesteld en in ieder geval completer.
'Edele eenvoud; Neo-classicisme in Nederland
1765-1800'; onder red. van F. Grijzenhout en
Carel van Tuyl van Serooskerken. Zwolle,
Waanders, 1989. ISBN 90.6630186.4
'Welgelegen 1789-1989; van buitenplaats van
de bankier Hope tot zetel van de provincie Noord-
Holland'. Haarlem, Schuyt CO, 1989.
ISBN 90.6097.249.X.
