Opleiding tot onderzoeker
en restaurator
Tonnie Bakkenist
Historische binnenruimten:
In 1988 werd de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL)
opgericht met het doel het uitvoeren van restauraties van schilde
rijen, gepolychromeerd beeldhouwwerk, beschilderde objecten
en papier voor zover aanwezig in openbare collecties, met name
in de provincie Limburg. Het atelier werkt dan ook niet voor parti
culieren maar alleen voor openbare instellingen.
In 1990 werd het restauratie atelier uitgebreid met een opleiding
tot restaurator van schilderijen en beschilderde objecten in
samenwerking met de Opleiding Restauratoren in Amsterdam.
Een van de medewerkers Tonnie Bakkenist vertelt daar iets over.
april 1997
Heemschut
33
In 1993 is binnen de opleiding een inhoudelijke
differentiatie aangebracht ten behoeve van de
monumentenzorg, met name de historische
binnenruimten. Afgestudeerde architecten,
bouwhistorici, en dergelijken zijn kandidaten
voor deze opleiding.
De eerste twee jaar van deze opleiding zijn
gericht op onderzoek van historische binnen
ruimten, van de decoratiesystemen, de afwerk-
lagen op plafonds, kozijnen, deuren en lambri-
zeringen. Belangrijke onderdelen van een
onderzoek zijn het documenteren en fotografe
ren van het interieur en het onderzoek ter
plaatse aan de afwerklagen dat een beeld kan
geven van de kleurveranderingen die de ruimte
in de loop van de tijd heeft ondergaan.
Eventueel kunnen monsters van de verflagen
genomen worden voor verder onderzoek in het
laboratorium. Ook bouw- en kunsthistorische
en ethisch/esthetische aspecten worden bij het
onderzoek betrokken.
Stafleden van de SRAL zorgen voor de basis
kennis en vaardigheden, gastdocenten uit
binnen- en buitenland komen hun specifieke
kennis aan de studenten overdragen.
Het bewust worden van de complexiteit van het
historisch interieur en van de samenhang van
de verschillende elementen in een dergelijke
ruimte is het hoofddoel van de onderzoekers
opleiding.
Studenten die met goed gevolg deze twee jaar
hebben afgerond, zijn bevoegd tot het uitvoe
ren van onderzoek en, in overleg met anderen
zoals restauratoren en conservatoren, het
formuleren van een behandelingsvoorstel en
coördineren van conserverings- en restauratie
werkzaamheden. Zij zijn echter niet bevoegd
tot het uitvoeren van restauratie behandelingen.
In het drie-jarige vervolgtraject dat aansluit bij
de andere opleidingstrajecten kunnen de
studenten zich verder bekwamen als onderzoe
kende en uitvoerende restauratoren van histori
sche interieurs.
Restauratieprojecten
In de afgelopen jaren zijn verschillende onder-
zoeks- en restauratieprojecten, onder eindver
antwoordelijkheid van de SRAL restauratoren,
door de studenten uitgevoerd. De onderwerpen
van deze projecten varieerden van de beschil
derde kraagstenen met de twaalf apostelen in de
St Janskerk in Maastricht tot de chinese kamer
met het beschilderde chinese behang in Kasteel
Heeswijk.
Een ander groot project dat nog gaande is, is de
restauratie van het landhuis Oud-Amelisweerd.
Dit huis, gelegen in de gemeente Bunnik bij
Utrecht, omvat een veelheid aan beschilderde
materialen in de verschillende kamers die elk
hun eigen sfeer hebben. Na de documentatiefase
deden de studenten onderzoek naar de verschil
lende verflagen op o.a. de deuren en de luiken
voor de ramen. Het zogenaamde stratigrafisch
onderzoek, waarbij op een klein oppervlak
Onderzoeker aan het werk.
steeds laag voor laag de beschildering wordt
vrijgelegd (zoals archeologen dat met de grond
doen), leverde verrassende resultaten op: onder
de huidige crème- kleurige beschildering
bleken kleurrijke motieven tevoorschijn te
komen. Twee kamers hebben beschilderde
wandbespanningen van textiel, twee andere
kamers hebben uniek chinees papierbehang.
Van deze wandbespanningen werden schadeïn-
ventarisaties gemaakt ten behoeve van de uit te
voeren restauraties. Tevens werden de verande
ringen in de klimatologische omstandigheden
in de kamers gevolgd en werd er gecontroleerd
op schimmelgroei en insectenvraat. Bij alle
onderzoeken worden experts betrokken die
naast eventueel lesgeven ook het onderzoek op
specifieke punten begeleiden.
De resultaten van de onderzoeken worden
vastgelegd in een rapport op grond waarvan
geadviseerd kan worden over het behoud en
de restauratie van de interieurs.
Dr. T. Bakkenist is studiecoördinator en docent van
de opleiding, 'Historische binnenruimtenvan de
SRAL.
