april 1997
Heemschut
27
mooiste kamers in de Amsterdamse grachten
huizen. De 'sael' heeft geen uitzicht op de
gracht, wel meestal op smalle, diepe tuinen.
Kwetsbaar
Naast de genoemde zaken in de voor-en achter
kamer in het voorhuis kent de zaal gestuca-
doorde plafonds met bijvoorbeeld een beschil
dering op doek. Boven de twee deuren zijn
regelmatig deurstukjes te zien, ook op doek.
Een derde beschildering kan een schoorsteen
stukje zijn. Boven de schouw kan ook een
spiegel aanwezig zijn. Een tweede spiegel kan
de penantspiegel zijn tussen de twee ramen in
de achtergevel. Al deze interieur onderdelen
zijn kwetsbaar. Bij verkoop wil een oude eige
naar nog wel eens spiegels en beschilderingen
meenemen. Het meest bijzondere zijn die
Amsterdamse grachtenhuizen waar meestal in
de zaal de wanden voorzien zijn van beschil
derde behangsels.
Dit is nog maar op 22 adressen het geval.
Gezien het zeer monumentale karakter van
deze kamers lijkt het mij verstandig om jaarlijks
die kamers met beschilderde behangsels te
laten inspecteren door ambtenaren van monu
mentenzorg.
Altijd dezelfde huizen
Wat mij verder opvalt is dat als er Amsterdamse
interieurs worden afgebeeld altijd dezelfde
huizen hiervoor gebruikt worden:
Herengracht 284, Keizersgracht 317,
Herengracht 475. Hierdoor krijg je het
(verkeerde) beeld dat alleen in deze overbekende
huizen de interieurs bewaard zijn gebleven.
Ik heb geprobeerd uit een enorme hoeveelheid
- zoals gezegd uit ±25.000 dia's - sommige
facetten van Amsterdamse interieurs te laten
zien. Het inwendige begint meestal met een
monumentale gang. De mooiste gangen in
Amsterdamse huizen dateren uit de Lodewijk
XTV-periode (±1710 - ±1745). In die periode is
er op grote schaal met voorstellingen in het
stucwerk gewerkt. In een latere periode blijven
die voorstellingen achterwege en worden enkel
in het stucwerk bepaalde ornamenten constant
herhaald.
Bij gebrek aan ruimte heb ik niet laten zien:
ingebouwde pronkkasten of buffetkasten,
dubbele deuren met prachtige lijsten daarop,
stucbeelden in gangen, marmeren fonteintjes,
secretenwanden (oude WC's op binnen plaat
sen), pompen in antieke keukens, spiegels in
fraaie lijsten.
Het wordt tijd dat er een mooi boek komt
met alle interessante interieurs afgebeeld. Een
werktitel is er al: Amsterdamse grachtenhuizen
in woord en beeld.
Hans Tulleners is schrijver, journalist en monu-
mentenzorger te Amsterdam.
Op de eerste verdieping van Lauriergracht 2
bevindt zich een beschildering op doek. Deze
laat putti zien, in de weer met kersen.
Ook op tamelijk onbekende grachten zijn
huizen met belangwekkende interieurs. Een
verrassing is Lauriergracht 2 met zijn fraaie
klokgevel uit 1724. Alle dia's van Hans
Tul leners.