Thalia
iïaihifflFBSSc «55553
H1BIB8-II BB I2EBSB
laitïulilll j^: H! 19S999
voor de wederopbouwarchitectuur;
alhoewel de gevel ontegenzeggelijk
een onderdeel vormt van de architec
tuur en deze geenszins vogelvrij wordt
verklaard, lijkt het nu vruchtbaarder
om de constructie en het programma
tot kern van de transformatie-opgave
te maken'.
De aanvrage aan het Stimulerings
fonds, waaruit bovenstaande passage
is geciteerd, maakt duidelijk welke
richting het Comité op wilde. De stel-
lingname zou onderzocht en op zijn
waarde beproefd moeten worden. Er
was weinig kennis en analyse van na
oorlogse gebouwen voorhanden.
Het Comité besloot vijf gebouwen,
zeer verschillend in verschijnings
vorm, functie en waardering, aan te
wijzen tot proefproject.
De start
Na de toezegging van het Stimule
ringsfonds om het project financieel
te steunen en dankzij de bijdragen van
verschillende sponsors, zijn er najaar
1995 vijf groepen gevormd, ieder
bestaande uit een architect, een archi
tectuurhistoricus en een architectuur
student. De rol van de architectuur-
historicus wordt in dit geval uiterst
belangrijk geacht en heeft, wat het
Comité betreft, een voorbeeldfunctie
voor het omgaan met oudere gebou
wen. Dat houdt in dat er niet alleen
van dergelijke gebouwen een gedegen
architectuurhistorische analyse wordt
gemaakt, maar dat de architectuur
historicus ook in het ontwerpproces
partner blijft. Deze vijf groepen
worden ondersteund door een ruimere
kring van mensen: een constructeur,
een bouwfysicus en een bouwkosten-
deskundige die bereid zijn gebleken
zonder beloning het project met raad
en daad bij te staan. Het hoofd van
de Rotterdamse dienst Bouw- en
Woningtoezicht zegde toe mee te
denken over potentiële vrijstellingen
inzake het Bouwbesluit; bureau
Monumenten en vooral wethouder
monumentenzorg Herman Meijer
bleken en blijken dankbare aanspreek
punten.
Stationspostkantoor te Rotterdam.
De vijf gebouwen
Vijf gebouwen koos het Comité,
waarvan het merendeel min of
meer bedreigd werd door leegstand,
problematische ligging of functie
verandering: het Stationspostkantoor
(ontwerp H.M. en E.H. Kraaijvanger),
bioscoop Thalia aan de Kruiskade
(ontwerp Hendriks, Van der Sluys en
Van den Bosch), winkelpand Huf aan de
Hoogstraat (ontwerp Van den Broek
en Bakema), het PTT-gebouw aan
de Botersloot (ontwerp Gemeente
werken, onder supervisie van Van der
Steur) en schoolgebouw St. Lucia aan
de Hennekijnstraat (ontwerp Leo de
Jonge). Vijf gebouwen van bekende en
minder bekende architecten, verguisd
of gewaardeerd, stilistische en functio
nele tegenpolen.
De belangrijkste taak van de groepen
was een ontwerp te maken, redene
rend vanuit de mogelijkheden van
het gebouw zelf, zoals het er staat.
In de praktijk wordt immers maar
al te dikwijls geredeneerd vanuit het
nieuwe programma dat vervolgens
met geweld een plaats in het gebouw
moet vinden.
Het Comité formeerde voor elk ge
bouw een team dat heel precies werd
geselecteerd op basis van oeuvre en
reputatie. Daarmee hoopte het Comité
alleen die architecten te krijgen die
bereid zouden zijn zich in de geest van
het gebouw te verdiepen en waarde
ring hadden voor wederopbouwarchi
tectuur. De opdracht aan hen was dat
zij een realiseerbaar plan op het niveau
van een voorlopig ontwerp moesten
maken. De teams gingen voorjaar
1996 aan de slag; het project zal eind
dit jaar feitelijk worden afgerond en
komend voorjaar formeel beëindigd
worden met een tentoonstelling in het
Nederlands Architectuur Instituut.
In het voorjaar is eveneens een pro
jectgroep Waardestelling Wederop
bouw gestart, bestaande uit onafhan
kelijke deskundigen. Op initiatief van
het Comité en het bureau Monumen
ten worden op basis van het IPW
gegevens verzameld om de wederop
bouw te kunnen kwalificeren. Met
deze gegevens kan er beleid worden
ontwikkeld dat door het bestuur,
Welstand en gemeentelijke diensten
wordt uitgevoerd.
Voor Thalia, een van de eerste biosco
pen in het naoorlogse Rotterdam en
synoniem met het sobere, maar geluk
kige uitgaansleven van na de oorlog,
werden de architect Rianne Makkink,
de architectuurhistoricus Mariëtte
Kamphuis en de videomaker Harm, te
Velde ingeschakeld. Het lot van Thalia
hing aan een zijden draad. Door de
komst van de megabioscoop op het
Schouwburgplein was Thalia overbo
dig geworden. Het tegenover gelegen
Luxortheater zou naar Zuid worden
verplaatst en de dienst stedebouw en
volkshuisvesting was doende met een
algehele herkaveling van dit stukje
uitgaanscentrum ter weerszijden van
de Kruiskade. Er werd over gedacht
Thalia te slopen en er eventueel een
kantoorgebouw neer te zetten.
Tijdens de opening van de mega
bioscoop met champagne en toespra
ken, woonden de leden van Comité
Wederopbouw met een flesje fris of
een ijsje de laatste voorstelling bij in
de vermoeide zalen van Thalia.
Er volgde een wonderbaarlijke en
spannende periode van gevechten
en ontdekkingen om Thalia, althans
lopende het onderzoek, overeind te
houden. Het Rotterdamse Ontwikke
lingsbedrijf, inmiddels eigenaar van
het gebouw, kon er op het nippertje
van weerhouden worden de stoelen er
maar vast uit te slopen. Het interieur
van Thalia, hoe afgeleefd en morsig
ook, bleek nog geheel in originele
staat te verkeren, tot en met het vloer
kleed in de foyer toe. Kamphuis'
onderzoek leidde tot de ontdekking
van de bouwtekeningen, die verloren
gewaand waren, en tot een schat aan
informatie over de opdracht en de
bouw.
Het ontwerp voor Thalia door
Makkink verkeert in een afrondende
fase; zoveel is zeker dat er voor Thalia
als cultureel centrum een nieuw leven
mogelijk is en dat daarvoor inmiddels
ook gegadigden zijn. In elk geval
hebben de werkzaamheden van het
Thalia-team, de gevechten die het
voerde, de gesprekken die het hield
en de aandacht in de pers er toe geleid
dat het belang van Thalia als Gesamt-
kunstwerk meer dan voorheen wordt
ingezien.
Stationspostkantoor
Het Stationspostkantoor, pal naast de
spoorlijn, zal in de gemeentelijke
plannen voor het stationsgebied
(uitbreiding station, HSL, aanpak
stationsplein en omgeving) zijn
functie verliezen. Hoewel de waarde
ring voor dit enorme en krachtige
15
