West- en Zuid-Europa werden zout,
wol, wijn, laken, olie en steenkool naar
het noorden en oosten verscheept. Op
de terugweg werden haring, granen,
hout, bier, was, teer, pek, koper,
pelzen en barnsteen meegenomen.
Honderden koggen bevoeren in de
late Middeleeuwen de Noord- en
Oostzee.'
Ir. Rob Busser, medewerker monumen
tenzorg en stedebouw bij de
gemeente, geeft aan hoe groot de bloei
van Kampen als Hanzestad is geweest.
'De stadsuitleg van rond 1460 is tot
1920 voldoende geweest voor de huis
vestingvan de Kamper bevolking'. De
gemeente heeft Busser beschikbaar
gesteld als coördinator van de
Stichting Kamper Kogge. 'Tot in de
jaren zestig in Bremen een wrak werd
opgegraven, kenden we de Kogge
alleen van afbeeldingen', vertelt
Busser.
Als voorbeeld voor de huidige recon
structie dient een wrak, dat bij de
inpoldering van Zuidelijk Flevoland
tegenover Nijkerk is gevonden. 'Het
hout van deze Kogge is in de winter
van 1335 op 1336 gekapt, zo is afge
leid uit de jaarringen'. Alle onderdelen
zijn in 1982 nauwkeurig onderzocht
en op tekening vastgelegd. 'Voordat
we de Kogge in het echt begonnen te
herbouwen, is eerst een reconstructie
op schaal gemaakt', legt hij uit in het
entreegebouwtje van de werf. Een
kleine, professionele expositie verdui
delijkt hier de geschiedenis en de
opbouw van het schip.
De herbouw van de Kogge heeft zowel
een wetenschappelijk als een toeris
tisch doel.
Huis
Elders op de werf liggen nog grote
eikehouten stammen. Onder een afdak
is iemand met veel geduld bezig een
ronde stam te bekantrechten tot een
balk. Hij hakt met een soort bijl het
overtollige hout weg. De balk is
bedoeld voor de reconstructie van een
prehistorisch huis. De plattegrond van
vijf bij tien meter is al uitgemeten
onder de schaduw van een mast met
sponsor-borden. In historisch opzicht
is deze plek willekeurig. 'Als het huis
ooit nog eens in de weg staat, verplaat
sen we het hele bouwwerk als een
bouwpakket', zegt Rob Busser.
'De wanden maken we van gevlochten
wilgetenen en leem'. Er ligt ook al een
voorraad plaggen klaar. De bouw van
dit huis komt voort uit de wens om de
moderne keten op de werf te vervan
gen door een accommodatie met een
meer historische sfeer.
Het geluid van een kettingzaag
verstoort hier de ambachtelijke sfeer.
'Op deze werf doen we slechts drie
concessies', zegt Busser. 'We gebrui
ken modern gereedschap, we gebrui
ken roestvrijstalen nagels en we
verwerken mastiek in plaats van teer.'
De kettingzaag bewijst zijn nut bij het
maken van de verbinding tussen de
Bekantrechten.
liggende en de staande delen van de
gebinten. De rest van het werk is zo
arbeidsintensief, dat de tijdwinst
dankzij de kettingzaag te verwaarlozen
lijkt. Een toekomstige bezoeker zal de
inzet van de kettingzaag nauwelijks
kunnen aflezen van het uiterlijk van de
constructies.
Tekort
Het werk op de Koggewerf gebeurt
door mensen die met behoud van hun
uitkering werkervaring opdoen. Ze
staan onder leiding van een professio
nele scheepsbouwmeester en een leer
meester. Het Centrum voor
Scheepsarcheologie in Ketelhaven
heeft een belangrijke inbreng in de
herbouw van de Kogge.
Het geld is voor een groot deel
afkomstig van het Europees Sociaal
Fonds. Verder is er onder andere een
gemeentelijke en een provinciale
subsidie. De bedrijven die het project
sponsoren, doen dit veel in natura.
Er bestaat nog een tekort van zo'n
300.000,- op een totaal van circa 2,5
miljoen gulden exclusief loonkosten
(uitkeringen). Binnen anderhalf jaar,
als de Kogge klaar moet zijn, verwacht
Busser dit tekort weg te kunnen
werken.
Haven
In een keet op de werf vertellen Rob
Busser en Jan Liefting over de verdere
reconstructieplannen in de omgeving.
Liefting doceert Nederlands aan het
Venturi College in Kampen en schrijft
musicals voor de musicalgroep
Ventura, die tegenwoordig in een
stichting is ondergebracht.
Busser: 'Op de stadsplattegrond van
Jacob van Deventer uit circa 1560 is aan
deze kant van de stad de Buitenhaven
zichtbaar.' Naar aanleiding van de
dijkversterkingsplannen heeft de
Stichting Kamper Kogge het plan
gelanceerd de haven te reconstrueren.
De gemeente en het waterschap
voelen er wel voor. 'Volgens een
recent onderzoek past de nog
bestaande stadsmuur ook in de dijk
versterking', vertelt Busser. De stich
ting denkt ook aan de mogelijkheid de
reconstructie van de haven uit te
breiden tot de laat 16de eeuwse
vestinggordel.
Theater
Minder uitgekristalliseerd is het plan
om in aansluiting op de werf en de
haven een Middeleeuwse kern na te
bouwen. Initiatiefnemer Liefting wil
de Koggewerf in een 'historische
ambiance' plaatsen. In zo'n sfeer ziet
zijn stichting een passende theater
accommodatie voor de musicalgroep.
'Het geheel moet Kampen meer
toeristisch aanzien geven', zegt
Liefting. Het theater moet plaats
bieden aan een publiek van achthon
derd mensen. 'Alles moet zoveel
mogelijk in de oude sfeer, zonder
er een poppenkast van te maken'.
De bezoeker moet iets proeven van
de geromantiseerde middeleeuwen.
'Denk maar aan het bijgeloof en de
rechtspraak'.
De Kamper middenstand heeft
zijn adhesie met dit plan betuigd en
Liefting heeft een groep investeerders
bereid gevonden enkele tientallen
miljoenen ter beschikking te stellen.
De theaterprodukties en de horeca
moeten voor de opbrengsten zorgen,
samen met de ambachten. 'Iemand wil
bijvoorbeeld paling verkopen'. In de
zomer komen de toeristen en in de
winter verwacht Liefting andere doel
groepen, zoals personeelsverenigingen.
Met de gemeente heeft de Stichting
Ventura de afspraak om de plannen
binnen een half jaar te concretiseren
met een ondernemingsplan.
Het gegeven dat de exploitatie van
Archeon in Alphen aan den Rijn niet
van een leien dakje gaat, houdt Liefting
niet tegen. 'Wij kiezen niet alleen voor
de wetenschappelijke benadering. Er
moet ook iets te beleven zijn, zonder
op pretpark-achtige toestanden uit te
komen'. Ook zullen er geen dure
figuranten rondlopen.
Op de plek die de initiatiefnemers op
het oog hebben, is nu nog een voor
malig fabriekscomplex dat al ruim vijf
tien jaar leeg staat. Het terrein is nog
eigendom van derden. In dit stadium
is nog niet uitvoerig stilgestaan bij de
huidige en toekomstige stedebouw-
kundige en architectonische structuur
ervan.
De Koggewerf is van maandag tot en met
vrijdag tegen een kleine vergoeding te
bezichtigen van 10.00 tot 17.00 uur
(telefoon 038-3310111).
Abele Reitsma is freelance journalist te
Hilversum..
21
