Historische gemalen in kaart brengen
WIBO BURGERS
Het gemaal is in Nederland in tel. Dat is geen wonder, want in ons lage land
blijft de strijd tegen het water actueel en daarin speelt de opvolger van de wind
molen een belangrijke rol. Nederland telt ongeveer 1600 werkende gemalen,
zo is bij een inventarisatie van De Nederlandse Gemalenstichting gebleken.
Over het aantal historische en buiten bedrijf gestelde gemalen bestaat onzekerheid,
het zijn er naar schatting ongeveer vierhonderd. De Gemalenstichting wil in
de komende jaren deze historische gemalen in kaart brengen.
W4»
Sinds het midden van de vorige eeuw
heeft de poldermolen het veld moeten
ruimen voor het gemaal. Aanvankelijk
was dat het stoomgemaal, later het
diesel- en het elektrische gemaal.
Ook in deze sector zijn de technische
ontwikkelingen na de Tweede
Wereldoorlog heel snel gegaan.
Steeds minder gemalen kunnen meer
doen. Dat betekent ook dat steeds
jongere gemalen, bijvoorbeeld uit
de jaren '50, worden afgestoten.
Met het verdwijnen van stoomkracht
werden de gemalen minder roman
tisch. Secretaris H.Bouwman van De
Nederlandse Gemalenstichting, in het
verleden wnd. Secretaris/rentmeester
van het Hoogheemraadschap van
Rijnland en secretaris van de
Zuidhollandse Waterschapsbond:
'Voor stoomgemalen zijn er altijd wel
liefhebbers, zo'n stoommachine blaast
en sist, je moet het vuur onderhouden
en geregeld met de vetspuit rond.
Kortom, de machinist is één en al
actie, dat is schitterend. Voor diesel
gemalen bestaat minder belangstel
ling- een paar hendels overhalen, dan
is het gebeurd. Bij de elektromotor
beperkt de handeling zich tot een druk
op de knop. En dat spreekt niet direct
tot de verbeelding.
Toch mag het gemaal als opvolger van
de windmolen zich in een groeiende
Het vermaarde museumgemaal Cruquius in de
Haarlemmermeer.
belangstelling verheugen. Dat wordt
vooral verklaard uit het gegeven dat de
strijd tegen het water actueel blijft en
dat het gemaal nog steeds een goed
herkenbaar element is in het polder
landschap.
Vanaf de jaren '80 kreeg men oog voor
de historische waarde van gemalen,
vooral nadat enige stoomgemalen
op de rijksmonumentenlijst waren
geplaatst. Natuurlijk was er veel
