De Santpoortse binnenduinrand Eens begon er de zee DIRK POST Het landschap Duin en Kruidberg. De vegetatie De Santpoortse binnenduinrand is gesitueerd aan de westzijde van de gemeenten Velsen en Bloemendaal en wordt in het westen begrensd door de duinrand en in het oosten door de spoorweg Haarlem-Beverwijk. Dit waardevolle gebied bestaat uit een oude strandvlakte met een, tot op heden, open karakter dat een aantal zeer markante historische gebouwen herbergt zoals de ruïne van Brederode en het landgoed Duin en Kruidberg. Het belang van de Santpoortse binnenduinrand is ondermeer onderkend door Natuurmonumenten, dat een groot deel van dit gebied wil opkopen (Middenduin), en door de provincie Noord-Holland, dat de tot de binnen duinrand behorende graslanden tot natuurontwikkelingsgebied heeft aangewezen. v Ondanks deze positieve signalen blijft de 'Stichting Santpoort', gezien de vigerende stedebouwkundige plannen, ernstig bezorgd over de toekomstige ontwikkeling van dit gebied. Met dit artikel wil de stichting, de lezer, maar vooral de betrokken gemeenten Velsen en Bloemendaal, en zo moge lijk andere instanties, zoals Heemschut, op het belang van dit gebied attende ren. Het uiteindelijke doel is steun te verwerven voor het plan om de Santpoortse binnenduinrand van een extra bescherming te voorzien waar door dit unieke cultuurlandschap ook voor toekomstige generaties bewaard kan blijven. Omstreeks 10.000 voor Chr. ontston den langs de huidige Nederlandse westkust stranden en lage duinen (strandwallen) in een spel van water, wind en zand. De strandwallen werden doorsneden door brede geulen waar de eb- en vloedstroom nog vrij toegang had. Omstreeks 800 en 1100 na Chr. ontstonden op de meest westelijke strandwallen de hoge jonge duinen die wij nu nog kennen. Op de strandwal len oostelijk van de duinenrij ontston den nederzettingen. De historische kern van Santpoort ligt bijvoorbeeld op een uitloper van zo'n strandwal. Met de vorming van de jonge duinen ontstonden tevens de voor dit land schap zo kenmerkende duinrellen. Dit zijn natuurlijke beekloopjes die worden gevoed met kwelwater dat aan de voet van de duinrand ontspringt. Vanaf de duinvoet meanderden dergelijke beken of duinrellen van hoog naar laag door het landschap. Rond 1100 onderging dit landschap een grote verandering toen grote stukken land, vlak achter de jonge duinen, in cultuur werden gebracht. Namen als Berkenrode, Brederode, Iepenrode herinneren ons aan de omzetting van deze woeste gronden in landbouwgronden. In dit cultuurland schap werden de beekjes recht getrok ken en opgenomen in een afwaterings systeem van kwelslootjes. Met name in de 16de en 17de eeuw werd dit, dicht tegen de duinrand aanliggende, afwa teringssysteem sterk geïntensiveerd door de zich hier vestigende laken- en kleerblekersnering. Een laatste fase in de ontwikkeling van het cultuurlandschap langs de Santpoortse binnenduinrand bete kende de vestiging van buitenplaatsen op de terreinen van voormalige hofsteden en blekerijen. Hierbij kregen in de 17de en 18de eeuw grote delen van het landschap, door de aanleg van landhuizen en landschaps tuinen op de oude weide- en akker bouwgronden, een meer parkachtig De vegetatie die op de cultuurgronden van het binnenduinlandschap is ontstaan, is uniek. De graslanden die hier ten gevolge van de ontginningen zijn ontstaan, zijn vrij kruidenarm. Kenmerkend voor dergelijke graslan den is het voorkomen van droogte indicatoren als duizendblad, zachte ooievaarsbek en schapezuring. De kwelsloten herbergen een bijzonder goed ontwikkelde water- en oeverve getatie. Kranswier, sterrekroos, stijve waterranonkel en de kwelindicatoren brede waterpest en paarbladig fontein kruid bepalen hier het aspect van de watervegetatie. De oevervegetatie is 12

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1996 | | pagina 12