7
Het kapittel van Lebuinus in Deventer
MSP Zeist
Jan de Rijk
Peperhuis Enkhuizen
Raadhuizen
Bernard Duimel, algemeen directeur van Heemschut overhandigt het eerste exemplaar van 'Het kapittel
van Lebuinus in Deventer' aan mgr.J.Niënhaus, hulpbisschop van Utrecht. Foto Vincent Jannink.
In Holland staat een huis. Waar
precies vermeldt onze lied-historie
niet. De juiste plaats waar het oudste
stenen huis van Nederland nog steeds
staat weten we wel: in Deventer in de
Sandrasteeg liefst drie verdiepingen
hoog nog. Het is de Proosdij, zetel van
de Proost, voorzitter van het kapittel
van kanunniken. Wat we allang
vermoedden is dat dit gebouw al vóór
1250 moet zijn gebouwd. Wat we nu
met grote stelligheid kunnen zeggen
is, dat de proosdij zelfs nog een eeuw
ouder is dan we veronderstelden
namelijk van rond 1130. En dat weten
we nu zo zeker omdat een uitvoerig
archeologisch en bouwhistorisch
onderzoek is afgesloten - voorzover
dat met zulke onderzoeken al ooit
mogelijk is - neergelegd in een prach
tig uitgegeven boekwerk getiteld: 'Het
kapittel van Lebuinus in Deventer, de
nalatenschap van een immuniteit in
bodem, bebouwing en beschrijving.Een
immuniteit was een gebied, waarbin
nen de bewoners bepaalde vrijdommen
ondervonden van belastingheffing of
wetten en voorschriften, die daarbui
ten wel golden.In dit geval betrof het
dus het kapittelgebied, waarbinnen de
clerici of kanunniken hun woon-en
werkgebied hadden. In tegenstelling
tot de monniken, die aan strenge
regels gebonden in een klooster
woonden hadden de kanunniken
privé-bezittingen of zelfs een eigen
huis en ontvingen zij inkomsten van
de kerk.
Het onderzoek in het hele gebied is zo
uitputtend en gedetailleerd verricht,
dat zelfs sporen zijn gevonden van
routes en paden waarlangs de kanun
niken regelmatig liepen om bij voor
beeld van hun huis naar de kerk te
komen, waar zij hun periodieke
gebedsbijennkomsten hielden. Voor
wie weet, dat dit alles met talloze teke
ningen, foto's, kaarten, plattegronden
en illustraties is verlucht en prachtig
vormgegeven kan alleen maar de vraag
rijzen hoe dit alles voor zo'n prijs nog
te realiseren is.
Het kapittel van Lebuinus in Deventer.
Uitgegeven in de Deventer Reeks door
ARKO-uitgeverij B. V. Deventer.
ISBN90-72047-3 I-I Prijsf65,-.
Jan-Derk Gerritsen
Het MSP-team van de provincie
Utrecht voert, behalve in de stad
Utrecht, de inventarisatie en selectie
uit in de verschillende gemeenten. In
samenwerking met de gemeente Zeist
werden onlangs de eerste resultaten
gepubliceerd. 'Naar een bescherming
van jongere bouwkunst; selectie gemeente
Zeist; samengesteld door R.K.M.
Blijdenstijn, M. Laman en K. Loeff
Behalve dat het verslag een presentatie
van potentiële rijksmonumenten in de
gemeente Zeist is, wil het een soort
voorbeeldfunctie zijn voor de rest
van de provincie. Het eerste deel geeft
een toelichting op de selectiecriteria,
procedures en planning in de provin
cie Utrecht. Het tweede deel bevat
beschrijvingen en waardebepalingen,
die ook als leidraad kunnen dienen
voor andere gemeenten en selectie
teams. Tot slot geeft de brochure
het 'Voorstel voor rijksbescherming
jongere bouwkunst en stedebouw uit
1850-1940 in de gemeente Zeist'
De brochure is te verkrijgen bij de Afdeling
Voorlichting van de Gemeente Zeist
Postbus 513 3700 AM Zeist. Prijs 15,-
De twee delen van FreerkJ. Veldman
'Leven en werk van Jan de Rijk, beeld
houwer' zijn gebundeld en voor 15
gulden excl. verzendkosten te bestel
len bij het bureau van de Stichting
Oude Groninger Kerken. De twee
uitvoerige artikelen verschenen eerder
in het blad Oude Groninger Kerken
XII(1995) pagina's 5 - 22 en 55 - 68.
Bestellen: telefoon 050 - 31 23 569.
In de serie Waanders Monumenten
reeks verscheen ter gelegenheid van
de tentoonstelling 'De peperzolder' in
het Zuiderzeemuseum de uitgave 'Het
peperhuis te Enkhuizendoor Jorien Jas,
Mieke Scharloo en Helma van de
Wetering. Het Peperhuis is een van
de vier museumgebouwen van het
Zuiderzeemuseum. Het gebouw
dateert uit 1625 en werd gebouwd
in opdracht van de rijke koopman en
reder Pieter Beresteyn. Hij gebruikte
het als kantoor, woonhuis en pakhuis.
Zijn weduwe verkocht het pand aan de
VÓC, die het gebruikte voor de opslag
van peper en andere produkten uit
Azië. Het boek beschrijft de geschie
denis van het gebouw en hoe het als
pakhuis door de VOC gebruikt werd,
de inrichting, de goederen, het perso
neel enz. De tentoonstelling geeft een
beeld van de situatie en sfeer op een
zolder van een pakhuis van de VOC
anno 1750. De tentoonstelling duurt
tot 12 augustus, waarna het Peperhuis
voor een ingrijpende verbouwing ca 2
jaar gesloten zal zijn.
Zwolle, Waanders, 1996. 19 p.
ISBN 90.400.9844.1 Prijs/24,95.
Het zesde deel in de Stichtse
Monumentenreeks heeft als titel
'Raadhuizenen werd samengesteld
door Ronald Stenvert met medewer
king van Barbara Verwijen. In deze
serie wordt telkens op een overzichte
lijke, bondige wijze een thema uit de
provincie Utrecht beschreven. Zo
verschenen deeltjes over watertorens,
spoorwegmonumenten, follies en
trafohuisjes. Een deel over begraaf
plaatsen is in voorbereiding. Dit deel
behandelt een 36-tal raadhuizen (uit
iedere gemeente één) in de provincie
Utrecht. De opzet is gelijk aan de
andere deeltjes, allereerst een hoofd
stukvan algemene aard, waarin bete
kenis en ontwikkeling van het raadhuis
c.q gemeentehuis worden beschreven.
Ook de geschiedenis van de bestuur
lijke ontwikkeling binnen de provincie
en de weerslag ervan op de gebouwen
komen aan bod. Vervolgens wordt er
een korte beschrijving gegeven van de
36 raadhuizen met foto en literatuur
opgave. Van het gotische stadhuis
annex stadspoort in Montfoort (1375,
restauratie door Y. Kok in 1963) tot de
hypermoderne aanbouw van het
Amersfoortse gemeentehuis door
Pi de Bruin
Utrecht, Matrijs, 1996. 64 p.
ISBN90.5345.082.3 Prijsf 19,95,-
37
