De taaie strijd van comité
Redt Duikers Cineac
Rijksmonument wordt filiaal van restaurantketen
BERT FRANSSEN
Planet Hollywood
Liever heritage centre
Toekomstig eigenaar Caransa vond Duikers Cineac een verschrikkelijk lelijk
gebouw.Was dat nu een rijksmonument? Het was in de loop der jaren dan
ook ernstig verminkt, alleen cultureel geschoolden bekeken het met bijzondere
interesse. De mensen van het comité Redt Duikers Cineac bijvoorbeeld. Met
niet aflatende ijver proberen ze sinds enkele jaren te redden water te redden
valt. Met succes, ook nu het pand wordt gerestaureerd en verbouwd tot
restaurant. We moeten alles doen om deze restauratie naar een goed resultaat
te leiden
Architecten worden gauw lyrisch bij
het beschrijven van Duikers gebouwen,
die uniek en vernieuwend heten,
ontworpen in een bijna niet te beschrij
ven trefzekere en verfijnde vormen
taal. Maar ze hebben het moeilijk in
deze tijd. Ze zijn aan restauratie toe en
moeten op zoek naar hergebruikers,
terwijl monumentenzorgers voorlopig
nog meer affiniteit hebben met gebou
wen van vóór 1850. Een beetje extra
steun is dus wel nodig. De Cineac aan
de Amsterdamse Reguliersbreestraat
mag zich verheugen in de bijzondere
belangstelling van een groep
Amsterdammers, afkomstig uit de
architectuur-, kunsthistorische,
monumenten-, kunst, en mediawe
reld. Zij richtten in de zomer van 1994
het comité Redt Duikers Cineac op. Er
viel en valt namelijk wat te redden.
Niet dat er ooit plannen voor afbraak
hebben bestaan, maar wel is het rijks
monument ernstig verminkt en uiter
ste waakzaamheid is geboden bij de
huidige plannen om er een restaurant
van te maken.
De Cineac is een monument in de
filmhistorie. Het in 1934 gereedgeko
men theater met ruim 500 plaatsen
was niet zomaar een bioscoop, maar
draaide, tot ver na de tweede wereld
oorlog, volgens de formule van de
doorlopende voorstelling: een uur
lang waren niets anders dan nieuws
beelden uit de hele wereld te zien. Na
de komst van de tv-journaals moest
het deze functie wel verliezen. De
bioscoop werd een 'gewoon' tweede
rangs theater, want goedkoop moest
het blijven, en alle pogingen om het
nieuw leven in te blazen - het kreeg
een 'intiem' jasje en fungeerde vorig
jaar nog als riksbioscoop - liepen op
niets uit.
Wie nu de Cineac passeert, krijgt de
indruk dat het monument dan toch het
loodje heeft moeten leggen. De gevel
is ontmanteld, het puin ligt opgetast.
Maar dat is schijn. De gevel zal door
architect Cees Dam zelfs weer in haar
oorspronkelijke staat worden terugge
bracht, en dat is winst, want in de loop
der jaren is er nogal wat veranderd.
Er is nu tenminste een plan: er komt
een vestiging van restaurantketen
Planet Hollywood in, een over de hele
wereld uitzaaiende onderneming,
opgericht door een groep filmsterren.
Het is een veredelde hamburgerketen,
ingericht met filmdecors en authen
tieke rekwisieten; een drukke bedoe
ning, volstrekt in tegenstelling met het
bewust sobere interieur van Duiker.
Er komt wel bediening in het restau
rant. En dan mag het van de
gemeente, blijkens een bestemmings
plannetje, speciaal voor dit gebouw
ontworpen. Een van de toegestane
functies is horeca drie: restaurant met
bediening. Fastfood met zelfbediening
mag niet; daar zijn er trouwens genoeg
van in de Reguliersbreestraat. Het
interieur wordt spoedig door de eigen
architect van Planet Hollywood voor
het hergebruik geschikt gemaakt.
Redt Duikers Cineac bestaat uit zes
tot acht mensen, die om de drie weken
bij elkaar komen -er zijn al 28 bijeen
komsten geweest. Het is een zeer
actieve groep die allerlei activiteiten
op zijn naam heeft staan. Een stand op
een Restauratiebeurs, een tentoonstel
ling, een informatie-avond, een lijst
met honderden adhesiebetuigingen,
en veel, heel veel research.... De
laatste weken gaan leden van de groep
meerdere malen per week naar de
Cineac om extra informatie te verza
melen en foto's te nemen. Er is veel
contact met het Bureau
Monumentenzorg van de gemeente.
Comitélid Klaas Visser:
'Monumentenzorg wordt overstelpt
met werk, waar het eigenlijk te weinig
mensen voor heeft. Het loopt daarom
vaak achter de feiten aan. Het had
aanvankelijk ook minder affiniteit met
deze wijze van bouwen en met nieu
were monumenten in het algemeen.'
'Voor ons was het gebouw heel erg
belangrijk,' zegt Kees Alberts, een
ander lid van het comité. 'Sinds begin
jaren zestig is er een grote belangstel
ling voor Duiker gegroeid. Er is ook
veel over Duiker gedocumenteerd.
Voor architecten is het een figuur die
alles in zich verenigt: een echte
ontwerper, ook iemand die goed
nadenkt, het belang ziet van bouw
fysische aspecten, zoals akoestische
problemen, verwarming en ventilatie,
en alles inzet wat de techniek op het
moment kan leveren. Het is een voor
beeldig bouwkundig ingenieur. De
Cineac is één van de eerste bioscoop
zalen die een complete luchtbehande
lingsinstallatie had, er zijn diverse
verwarmingswijzen, ook de luifel was
verwarmd - die hebben we weer terug
gevonden. Wat er nu gebeurt, is dus
niet zomaar een restauratie. 'We
moeten alles doen om haar tot een
goed resultaat te leiden.'
Intensief heeft Redt Duikers Cineac
zich met de vraag naar het hergebruik
bezig gehouden. Coördinator van
het comité, de bouwkundige Bonny
Alberts: 'Het liefst wilden we een
gebouw waarin films getoond werden.
Maar we zijn tot de conclusie
gekomen dat een gebouw met alleen
maar film, bijvoorbeeld een besloten
filmhuis, in deze tijd niet haalbaar is.'
Die inschatting lijkt juist. Pal tegen
over de Cineac komt een megabioscoop
van Pathé Cinemas met in totaal
21 zalen (zie kader).
Meer levenskansen leek het idee van
een heritage centre te hebben. Een
toeristisch centrum waar de gast in
vogelvlucht een audiovisueel visite
kaartje van de stad krijgt voorgescho
teld, met nadruk op het architectoni
sche en culturele erfgoed. In steden als
Londen en Parijs bestaan dergelijke
centra. Wat zou er leuker zijn dan dat
toeristen per boot over de Arnstel naar
het heritage centre vervoerd worden?
Bonny Alberts: 'Wij dachten dat het
gebouw er geschikt voor was. In
Amsterdam ontbreekt zoiets. Wij
hebben daarvoor gepleit en men wil
