De geheimen van de kerk
van Kapel Ie onthuld
G.J. LEPOETER
In Zeeland staat dit jaar de imposante dorpskerk van Kapelle op Zuid-
Beveland in het middelpunt van de belangstelling. De grondlegger van de
monumentenzorg in Nederland, Victor de Stuers, schreef in 1815 over deze
kerk: 1Onder de Zeeuwsche dorpskerken bekleedt dit gebouw een eerste plaats.
Sindsdien is er in meerdere publikaties aandacht aan besteed. Echter een boek
waarin alles overzichtelijk is gegroepeerd, getoetst aan de huidige inzichten en
aangevuld met een grote hoeveelheid informatie uit niet eerder onderzochte
archivalia, was er tot nu toe niet. De nu verschenen studie, 'De geheimen
van de kerk van Kapelle onthuldvoorziet hierin. In zeventien overzichtelijk
ingedeelde en gerangschikte hoofdstukken wordt de kerk in een ruim perspectief
geplaatst. We moeten hier volstaan met het naar voren halen van enkele
aspecten.
Het zuiderkoor
Van het kerkgebouw is het zuider- of
hoofdkoor veruit het oudste (gebouwd
plm. 13 2 5) en bouwkundig meest inte
ressante deel. Een drietal elementen in
dit koor trekt onze speciale aandacht
en wel de ramen, de wandgeleding
van het inwendige van het koor en het
gewelf. De zwaar verminkte raampar-
tijen zijn dank zij teruggevonden
restanten van de oorspronkelijke
toestand, gedurende de restauratie van
de jaren 1963-1967 in htm oude vorm
hersteld. Zowel de profilering als de
omlijsting verdienen nauwkeurige
aandacht.
De wandgeleding van het inwendige
van het koor straalt dezelfde voorname
rijkdom uit als de vensters. Evenals bij
de vensters is ook hierbij uitsluitend
gebruik gemaakt van in profiel gehakte
bakstenen en zelfs van eenvoudige,
doch uitermate sierlijke gebeeld
houwde bakstenen kapiteeltjes. De
accentuering van de spitsboognissen,
De wandgeleding van het zuiderkoor, opvallend
14de-eeuws architectuurbeeld. (Foto's M. de
Goffau)
de colonnetten en het spitsboogfries
met de zgn. rode dodekop - zoals dit
ook vroeger geweest is - zorgt voor
een opvallende versterking van de
architectuur. De gelijkenis met het
inwendige van het hoofdkoor in
Kloetinge, dat plm. twintig jaar ouder
is, is opvallend. De koren van Kloetinge
en Kapelle volgen hiermede duidelijk
de zogenaamde kustgotiek der Vlaamse
gewesten. Andere voorbeelden van
deze architectuur zijn in Zeeland niet
(meer) aanwezig.
Tenslotte het gewelf. We volstaan met
een citaat uit het standaardwerk van
H. Janse over de houten kappen in
Nederland: 'Een zeer merkwaardig
geval is de kap van het koor van de
kerk te Kapelle (Z). Die heeft schaar-
gebinten op het tongewelf. In de rechte
vakken heeft deze kap een gording-
Eén van de houten apostelbeelden, daterend uit
de tweede helft van de 15de eeuw.
gewelfrib, maar die ontbreekt in de
koorsluiting. De kap moet gebouwd
zijn omstreeks 1325, dus aanmerkelijk
eerder dan alle andere kappen met drie
ribben in het gewelf, die in Nederland
bekend zijn.'
Opvallend aanwezig in het zuiderkoor
is de graftombe van de 17 de-eeuwse
ambachtsheer Philibert van Tuyll van
Serooskerke. Deze tombe is opgesteld
op de plaats waar vóór de reformatie
het hoofdaltaar stond.
Houten beelden
Het is algemeen bekend dat in de kerk
beelden van de twaalf apostelen zijn
aangebracht, zes in de zuider- en zes
in de noorder zijbeuk. Houten
beelden die dateren uit de tweede helft
van de 15de eeuw, de periode dat het
schip van de kerk met de zijbeuken in
de huidige vorm werd gebouwd. Nog
hoger dan de apostelbeelden, vanaf de
begane grond nauwelijks goed te
onderscheiden, zijn boven in de
hoeken van het middenschip de
beelden van de vier Westerse kerkva
ders, Gregorius, Hieronymus, Ambrosius
enAugustinus, aangebracht. Zowel de
beelden van de apostelen als van de
kerkvaders dragen op symbolische
wijze het dak van de kerk.
Zo gewoon dat dergelijke beelden uit
de 15de eeuw nog in de kerk aanwezig
zijn, is het niet. In Zeeland vinden we
ze, behalve in Kapelle, alleen nog in
Nisse (de twaalf apostelen), in
Kloetinge (zes kleine apostelbeelden)
en in Brouwershaven (Jacobus Major en
Sint Nicolaas, de heiligen waaraan deze
kerk gewijd was).
G.J. Lepoeter, De geheimen van de
kerk van Kapelle onthuld, ISBN 90-
70298-23-6, formaat 17 x 24 cm, 504
pag., 206 ill. Prijs 50,- exclusief
verzendkosten. Uitgeverij
Heemkundige Kring De Bevelanden,
Wijngaardstraat 3, 4461 DAGOES,
tel. 0113-249600, fax 0113-249789.
G.J. Lepoeter is auteur van het boek
23
