Zeldzame fabrieksstraat uit vorige
eeuw moet blijven
Stichting Industrieel Erfgoed Deventer:
Een smalle grauwe fabrieksstraat uit het eind van de vorige eeuw. Aan de ene
kant de rij somber ogendeverwaarloosde fabrieksgebouwen, daartegenover de
kleine fabriekswoningen. Het staat er allemaal nog, aan de Bergpoortstraat in
Deventer. Of dit zeldzame toonbeeld van ons industriële verleden ook blijft, is
onzeker. Want onlangs heeft Deventer een vernieuwingsplan in hoofdlijnen
voor de Raambuurt, de oude industriewijk, op tafel gelegd. Vooralsnog lijkt de
kans klein dat deze unieke fabrieksstraat behouden kan blijven. Maar dat kan
veranderen, meent de Stichting Industrieel Erfgoed Deventer.
'W
WIBO BURGERS
De Bergpoortstraat. (foto's Rene Geerars, Deventer).
Deventer kent een aanzienlijk indus
trieel verleden. Belangrijke 19de-
eeuwse bedrijven waren de Deventer
Tapijtweverij, de meelfabriek Noury
en Van der Lande, de Burgers rijwie-
lenfabriek, de katoenindustrie
Ankersmit en de ijzergieterij Nering
Bögel. Nadat in 1874 de vesting
Deventer werd opgeheven werd de
grond in de Raambuurt voor een
belangrijk deel verkocht aan onderne
mers, die er bedrijven stichtten. In de
laatste decennia van de vorige eeuw
verrezen op het Pothoofd en in het
Raamkwartier graan- en oliepakhui
zen, een zeepziederij, een stoomolie-
slagerij, een stoomgrutterij en een
lijnkoekenfabriek en uitbreidingen
van de ijzergieterij Nering Bögel.
Eerder al, op de helft van de vorige
eeuw, was in deze omgeving de
gemeentelijke gasfabriek tot stand
gekomen.
Naam Raamkwartier
Het Raamkwartier ondeent zijn naam
aan een 16de-eeuwse bedrijvigheid: de
produkde van laken, waarbij de stof na
een verdichtingsproces op 'ramen'
opgerekt werd.
Aan de Bergpoortstraat, midden in de
Raamwijk, werden in 1883 23 arbei
derswoningen gebouwd. Het was een
project van de Commissie voor de
opbouw en verbetering van arbeiders
woningen. Aan de andere kant van de
straat werden door particulieren huizen
voor de middenstand gebouwd. Ook
aan de Raam- en Raamdwarsstraat
verrezen arbeiderswoningen. Zo
groeide de Raambuurt uit tot een
fabriekswijk, waar wonen en werken
dicht naast elkaar lagen.
In het begin van de 20ste eeuw
kwamen de veranderingen. Er werd
een nieuw industrieterrein aangewe
zen en in 1908 verdween het gemeen
telijk gasbedrijf naar de Zutphenseweg.
Ingrijpend in zijn gevolgen was ook de
ondergang van de gieterij Nering Bögel
in 1932. In plaats van de fabriekshallen
kwam er woningbouw in nieuwe straten:
de Gieterijstraat, de Hallenstraat en
de Werfstraat. De oude haven werd
gedempt om de afrit van de nieuwe
IJsselbrug mogelijk te maken.
In de jaren '60 en '70 namen de indus
triële activiteiten in de Raambuurt af.
Thans is nog maar één groot bedrijf,
de zeep- en wasmiddelenfabriek
Senzora (de firma Schoemaker en
Zoonen Raambuurt, een bedrijf, dat
in 1876 in Deventer is gevestigd), in
werking. In 1988 werd de binnenstad
van Deventer aangewezen tot
beschermd stadsgezicht, maar de
Raambuurt wordt, op de Buitengracht
na, daarvan uitgesloten, vooral ook
omdat de samenhang met oudere
gedeelten van de binnenstad onvol
doende werd geacht.
Grachtengordel
In het najaar van 1995 kwam
het Deventer stadsbestuur met de
'Structuurvisie Grachtengordel', een
vernieuwingsplan in hoofdlijnen voor
de Grachtengordel, het gebied waar
de eerste industriële ontwikkelingen
plaats hadden en waartoe ook de
Raambuurt behoort.
Het stadsbestuur wil een integrale
aanpak met ruimte voor woningen,
voorzieningen en kantoren in dit
gebied dat aan de eigenlijke binnen
stad grenst. Opvallend in het plan, dat
Deventer een grootstedelijk aanzien
moet geven, zijn de 'bastions', toren
achtige gebouwen aan de randen van
het gebied. Het is duidelijk dat het
stadsbestuur oog heeft voor de cultuur
historische en monumentale aspecten.
Zo blijft de Boreelkazerne behouden.
Drie industriële objecten, alle in de
Raambuurt, zijn in het plan meegeno
men: het gebouw van AKZO Nobel aan
de Emmastraat (eerder machinefabriek
en modelmakerij van de vroegere
gieterij Nering Bögel), de vroegere
inktfabriek aan de Bergsingel en het
hoofdgebouw van de Senzora-fabriek.
In het plan ontbreken evenwel het
ensemble van de fabrieksgebouwen
en arbeiderswoningen aan de
Bergpoortstraat. Een fabrieksstraat,
die je moeiteloos terugbrengt in de
sfeer van de industriewijk, compleet
met het spoorlijntje, laadbordessen,
inrijpoorten en de fabrieksschoorsteen,
Zie vervolgpag. 23 (na index)
