dakopbouw van het Brinkmaan complex
te aanschouwen. Het maakt direct
duidelijk dat de gespaarde gevels
niet veel meer zijn dan een decor.
Massa
Nog nauwelijks de hoek om valt in de
Anegang wederom een massale invul
ling op. Hoewel het pand van C&A in
1994 een opknapbeurt onderging,
blijft het een bedenkelijk verschijnsel.
De bakstenen gevel met zijn strakke
beëindiging is niet afgestemd op de
bouwstijl van de kleinschalige winkel
straat. Enkele verticale lijnen die het
lange horizontale blok indelen zijn
tijdens de verbouwing enigszins geac
centueerd, maar geven nog te weinig
uitdrukking. Door middel van grote
ramen is meer contact met de straat
gezocht. Doch grote kubistische
vormen blijven moeilijk in een oude
stad in te passen. Loop er snel voorbij
want recht vooruit wacht de volgende
fantasieloze kolos.
Op deze hoek aan het Spaarne reali
seerde Vroom en Dreesmann in de
jaren 1917-1923 een gebouw dat vele
Haarlemmers een doorn in het oog
was. Het zou tot 1980 het gezicht van
de rivieroever domineren. De hoogte
en massa waren niet in overeenstem
ming met de schaal en het verticale
ritme van de bestaande bebouwing.
Onder andere Heemschut vestigde de
aandacht op de ontsiering ontstaan
door de bouw van een 'buitengewoon
hoge manufacturenwinkel'. Toen in
1970 sprake was van plannen voor een
groot woongebouw op deze plek, was
de Welstandscommissie verheugd dat
de schandvlek aan het Spaarne einde
lijk uitgewist kon worden.
Maar, is de situatie er beter op gewor
den? Is niet nog steeds sprake van een
wanverhouding? Ja, de onvriendelijke
ontoegankelijke betonnen plint vangt
het verval van de straat op, maar
bevordert beslist niet het contact met
de straat. De voormalige winkel deed
al jaren dienst als opslagplaats en
vormde een dode hoek in dit deel van
het winkelgebied. Is het er nu levendi
ger geworden? Balkons zijn heerlijk
voor de bewoners, maar als deze
uitsteken en van grof beton zijn, dan
doen ze het slecht in een kwetsbaar
straatbeeld.
Materiaalgebruik
Stroomopwaarts komt als een baken
de hoge liftschacht van parkeergarage
'De Kamp' in zicht. Deze grootscha
lige betonkolos is als het ware losgela
ten boven de woonwijk vanwege de
invoering van het wandelgebied in het
centrum. De aanpalende woningen
huren een prachtig uitzicht op het in-
en uitrijdend verkeer. De straat laat
verder een invulling zien die in
verschillende stadia gedurende de
jaren '80 is gerealiseerd. Positief is dat
de kromming van de straat is gehand
haafd. Het overige is wat betreft mate
riaalgebruik, afwerking en sfeer
beneden peil. Inkepingen in de bouw
blokken bedoeld om het geheel een
iets levendiger beeld te geven, bieden
op straatniveau de kans ongestoord
vuilniszakken te stapelen lang voordat
ze op straat gezet mogen worden.
Via een soort poort en een binnentuin,
die overduidelijk slechts restruimte is,
op naar het Klein Heiligland waar
fraai is gerestaureerd maar nummer 26
voor verbazing zorgt. De gevel is
opgebouwd uit beige plaatmateriaal,
geel stijl- en regelwerk en bordeaux
rode draaiende delen. Een brede
kunststof dakrand rondom een soorte
ment dakkapel, maakt de woning af.
De ernaast gelegen nooduitgang
waarvan het hek is afgewerkt met pret
tige grove stalen punten complemen
teert het geheel in deze monumentale
straat.
Fel oranje
Nu is de Tuchthuisstraat voor nadere
inspectie aan de beurt. Tegenover
het Brouwershofje sieren lichtgele
bergingsdeuren de straat. De fel
oranje kozijnen van de draaiende
delen en panelen kunnen het ontwerp
niet veraangenamen. De aan elkaar
gebreide invulling verstoort het typisch
verticale beeld van een oud centrum.
Onder een erker is de donkere depres
sieve doorgang naar het Gangolfplein.
Hier moet in de 14de eeuw het
St. Gangolfsgasthuis hebben gestaan.
Eigenlijk suggereert het woord plein
te veel. Scheuren in wituitgeslagen
metselwerk, lompe luifels en een
gezellig betonnen loopoppervlak
maken de somberheid compleet.
Onder het plein bevindt zich een
parkeergarage waar in verband met
de ventilatie vanaf het plein prettig
zicht op is. Naar beneden lopend is
door een tweede niet minder armoe
dige poort de Botermarkt te bereiken.
De gevel aan de markt verenigt alle
ellende, dus kijk even achterom.
Op weg naar de Rozenstraat is aan
de Raaks de begin jaren '60 gebouwde
enorme vleugel van het postkantoor te
aanschouwen. Schuin daar tegenover
wordt eigenwijze hoogbouw aan het
silhouet van Haarlem toegevoegd.
Schaalvergroting doet inderdaad
volgen.
De nieuwbouw in de Rozenstraat
stemt niet gelukkig. De woningen
hebben nauwelijks of geen contact met
de straat, maar dat is een inmiddels
bekend fenomeen. Hier is het de
opbouw die het hem doet. Van een
afstand lijkt het of een geeloranje
bouwkeet is achtergebleven op het
dak. Dichterbij gekomen is te zien
dat het enig verband vertoont met de
eronder liggende verdiepingen door
middel van de ramen waarvan de
kozijnen voor de duidelijkheid
dezelfde kleur hebben gekregen. De
overige lichtgrijze dakopbouwen zijn
zelfs van dichtbij met de beste wil, het
station is heel dichtbij, niet te verkla
ren.
Nee, wennen doet het niet, maar
Haarlem staat niet alleen met haar
lelijke invullingen. Nieuwbouw is in
een oud stadshart niet per definitie
slecht. Het kan zelfs verfrissend
werken. In ieder geval zorgt het voor
veelzijdigheid en dat maakt toch een
stad levendig.
Annette Lieth is architect te Haarlem..
Tuchthuisstraat: verschillende raam hoogtes, betonnen lateien afgewisseld
met rollagen en goedkope kiepramen doen een inhaalmanoeuvre als gevolg
van een hernieuwde belangstelling om in de stad te wonen vermoeden.
De Witstraat: bouwen in een historische binnenstad moet echt met meer
respect gebeuren.
