Prijs voor zorgvuldige renovatie hofje
HERMAN MOSCOVITER
Binnenzijde van Patrimonium's Hof in Rotterdam.
Kunststof eruit
Monumentaliteit
Detail van hofje aan binnenzijde.
Dat er op die plek in de stad een hofje is te vinden, weten maar weinig
Rotterdammers. Patrimonium 's Hof in Rotterdam-Zuid is nu even in de
belangstelling. De buitengewoon precieze restauratie door het architecten
bureau Post TerAvest van dit monumentwaardige gedenkteken van
doordachte bouw anno 1915, was alleen maar mogelijk door een hechte
samenwerking. De inzet van Bouwvereniging Patrimonium en de
bewonersvereniging Bloemhof, en de kwaliteiten van de architect moesten
daartoe gebundeld worden. Reden voor het Historisch Genootschap
Roterodamum de jaarlijkse onderscheiding voor de meestprijzenswaardige
bijdrage aan het behoud van het historisch waardevolle bezit in de stad'' toe te
kennen aan Patrimonium.
Als er een stad in Nederland is waar
men geen hofjes verwacht, is het
Rotterdam. Toch is er een handvol.
Patrimonium's Hof was het gebaar
van de woningbouwvereniging toen
die in 1913 werd opgericht. Het
bestuur wilde laten zien dat er goed
en mooi gebouwd kon worden.
Het was de tijd dat in het explosief
groeiend Rotterdam per jaar nog
duizenden alkoofwoningen door
aannemers, zogeheten 'eigenbou
wers', werden neergezet. Aan de
buitenkant oogden ze aardig, aan
de binnenzijde hadden ze standaard
woonplattegronden met nauwelijks
privacy voor de gezinsleden, een niet
te ontluchten tussenkamer, geen
douche/badkamer, voor ettelijke
huizen een gezamenlijke deur en een
oppervlak van hooguit 50 m2 per huis.
Daar leefden kinderrijke gezinnen,
soms met grootouders samen.
Een eigenbouwer zette een strookje
van 4 tot 10 huizen neer en een
volgende aannemer weer zo'n
strookje. Zo groeide zonder inmen
ging van een architect blok na blok, zo
ontwikkelden de straten zich zonder
een overkoepelend stedebouwkundig
plan.
Architect A.K. Kruithof bouwde voor
Patrimonium in 1915 in een binnen-
en buitenring 168 woningen en 4
winkels. Aanneemprijs destijds: ƒ2200
per huis. In het midden van de
binnenste ring lag een plantsoentje,
tussen de 2 ringen in waren particu
liere tuintjes. Elk huis had zijn eigen
buitendeur en de kamers garandeer
den een zekere privacy. Het was een
klassiek concept met voor die tijd
moderne volkshuisvestingsideeën.
Hoewel ze in de loop van de jaren '80
werden verbeterd, was Patrimonium
(nu 8700 woningen in Hoogvliet en
Rotterdam-Zuid) er niet tevreden
over. Directeur JiryAnton: 'Het was
ooit ons eerste project geweest en is
nog steeds onze trots. Dan is het zonde
als er kunststof kozijnen in zijn gezet en
er niet zorgvuldig is gemoderniseerd.
We hebben in 1989 architectenbureau
Post Ter Avest ingeschakeld en een
haalbaarheidsonderzoek laten doen.
Ondanks dat het niet in aanmerking
kwam voor een renovatie (het was
immers al enigszins "opgeknapt"),
hebben we die er door gekregen bij
de gemeente.' Wat aanvankelijk een
beperkte aanpak zou worden, werd
uiteindelijk een hoog niveaurenovatie.
Dankzij de plannen van Post Ter
Avest, dankzij de bewonersgroep en
dankzij de inzet van Patrimonium
lukte het ook om extra gelden te
krijgen. Architect Jouke Post: 'We
hebben ernaar gekeken alsof het een
monument was. Dat betekende dus de
kunststofkozijnen er onmiddellijk
weer uit en houten kozijnen erin, geen
trespa-platen langs de dakgoten maar
zink, schoorstenen behouden en
opnieuw opmetselen. We hebben er
met z'n allen voor moeten knokken,
maar vonden uiteindelijk een willig oor.'
Om de huizen van binnen aan de
huidige normen aan te passen in
grootte en standaardluxe, moesten
twee woningen worden samengevoegd
tot één. Dit gaf de architect de kans de
woonkamer op de eerste verdieping te
situeren, waardoor deze aan de buiten
zijde van het hofje de bestaande erker
benutte en aan de binnenzijde
aanzienlijk meer licht kreeg en beter
zicht had op het plantsoentje. Loggia's
en tuitdaken werden opgeknapt. Achter
voordeuren die hun functie verloren,
kwamen meterkasten, waardoor het
beeld van het hofje gelijk bleef.
Binnen deze zorgvuldige aanpak wist
de architect zelfs geld vrij te maken
voor de vernieuwing van de rustieke
hanglampen, die in verval waren
geraakt. Een detail dat zo bepalend is
voor de sfeer. Uiteindelijk bleven er
103 woningen en een winkel voor een
opknapbedrag van/125.000 over.
Wie er nu loopt herkent de monu
mentaliteit weer. Ruim 40% van de
bewoners is teruggekeerd.
Tortelduiven koeren in de bomen in
het plantsoentje en huiskatten sluipen
rond. De voetstappen van de bezoeker
worden op de zo kenmerkende wijze
voor een hofje gedempt. Het is nog
steeds een klein stiltegebiedje in de
drukke stad.
Herman Moscoviter isfree lance journa
list te Rotterdam. Hij won in 1990 de
Heemschut Persprijs voor een artikel in
Het Vrije Volk over de dreigende sloop
van de Rotterdamse Spoorbrug De Hef.
31
