Restauratie-actie voor uniek molencomplex
ROB LUREMAN
'Laat de Venemansmolen weer malen' is het motto van een omvangrijke
restauratieactie in Winterswijk. Doel is de 63 jaar geleden van zijn wieken
en stelling ontdane rijzige korenmolen aan de zuidelijke Rondweg in zijn
oorspronkelijke functie te herstellen. Ook de naast de achtkantige windmolen
gelegen dieselmaalderij moet weer gaan draaien. Met de restauratie van de molen
is inmiddels begonnen. Verwacht wordt dat het eindresultaat over anderhalfjaar
bewonderd kan worden.
De combinatie van windmolen uit
1898 en dieselmaalderij uit 1935
maakt het molencomplex Venemans
van bijzondere betekenis: de histori
sche schakel - van ouderwetse naar
moderne technieken - hier nog volop
aanwezig. Daardoor is het mogelijk de
geschiedenis van het malen in al zijn
facetten uit te beelden. In de onder
bouw van de aanpalende silo komen
expositieruimten voor oud ambachte
lijk materiaal en een bezoekers- en
informatiecentrum. Met het oog op
die nieuwe functie en op de windvang
van de molen wordt de nu nog detone
rende silo gekortwiekt en in passende
stijl verbouwd.
De restauratie is in twee fasen geknipt.
Het eerste deel omvat de opknapbeurt
en het maalvaardig maken van de in
1991 op de (rijks)monumentenlijst
geplaatste windmolen met stenen
onderbouw, de inmiddels begonnen
sloop van de bovenbouw van de silo en
het plaatsen van een zadeldak op het
verlaagde gebouwtje. Bij de tweede
fase wordt de dieselmaalderij, die is
voorgedragen voor de gemeentelijke
monumentenlijst, onder handen
genomen. Deze opknapbeurt is minder
omvangrijk en kostbaar en daarom
naar een latere datum verschoven.
Stuwende kracht achter de restauratie
is de in oktober '92 opgerichte
Stichting Venemansmolen. De stich
ting heeft inmiddels meer dan zeven
gebouwd op de plaats van de eerder
dat jaar afgebrande houten standerd
molen. En die nieuwe molen brandt
op zijn beurt in 1883 af. Het duurt
vervolgens negen jaar (tot 1898)
voordat op het Venemanserf weer
sprake is van een windmolen. De
tussenliggende periode wordt over
brugd met de in 1880 gebouwde
stoommaalderij met olieslagerij. De
huidige uit 1898 daterende molen is
gebouwd met behulp van onderdelen
van de dat jaar in Zaandam gesloopte
houtzaagmolen De Goede Hoop, die
van voor 1680 zou stammen. De
fiöWö
De rijzige, wiekloze Venemansmolen vóór de aanvang van de restauratie (foto's H.Westerveld).
Het achtkant wordt verwijderd t.b.v. de restauratie.
ton van de benodigde f 860.000
binnen via toezeggingen van Rijk,
gemeente, provincie, diverse fondsen
en particulieren. Onder die particulie
ren is de familie Venemans, die de
molen vijf generaties lang (tot 1992) in
bedrijf heeft gehad.
Sponsoractie
Voor de ton die nog resteert, loopt
momenteel een uitgebreide sponsor
actie. De Venemansmolen wordt ook
wel 'de Oude' genoemd omdat die in
het zogenaamde Wïndmolenveld
staat. Dit veld is door historici aange
merkt als de oudste plaats in Winters
wijk waar een windmolen heeft
gestaan. De geschiedenis gaat terug
tot 1402 als Hendrick, heer te Gemen
(Broken, Dld.) het wind- en maalrecht
en de molenstede verwerft op het
Windmolenveld in Winterswijk. Tot
1659 blijft de molen Duits bezit. De
familie Venemans duikt in 1827 op. Er
wordt dan een nieuwe stenen molen
nieuwe Venemansmolen blijft tot
1931 in bedrijf. Dan heeft de wind als
energiebron afgedaan en worden
wieken en stelling, die nogal wat
onderhoud vergen, verwijderd.
Venemans beperkt het produktiepro-
ces tot de stoommaalderij, die in een
gebouwtje naast de molen is gesitu
eerd. De stoommachine in de maalde
rij krijgt een zuiggasmotor als opvol
ger. Die wordt op zijn beurt in 1935
vervangen door de huidige eencilin
der-dieselmotor (van Ruston
Hornsby uit Lincoln), die met zijn 34
paardenkrachten voldoende vermogen
heeft voor de aandrijving van twee
maalstoelen en de hamermolen. Dit
stampende en puffende monumentje
van bedrijf en techniek heeft tot 1992
dienst gedaan en is, als het moet, zo
weer aan de praat te krijgen. De laatste
molenaar is J.A. Venemans, die in
datzelfde jaar '92 stopt en het bedrijf
overdraagt aan de stichting
Venemansmolen.
18