Dijkversterking in oude riviersteden
Vrienden van Zaltbommel en Heemschut Gelderland organiseren studiedag over:
ABELE REITSMA
Gezicht op Nijmegen vanaf de Waal.
Spanning
Integrale visie
Specifieke problematiek
Ruimtelijk-functionele betekenis
Riviersteden moeten meer gebruik maken van hun ligging aan het water.
Het spannende, dynamische karakter van een rivier trekt mensen aan en
stimuleert het functioneren van een stad. Te vaak vormt de dijk een barrière
die de stad van het water isoleert. Dijkversterking is dan een uitdaging voor
gemeentebesturen, waterschappen, stedebouwkundigen en architecten.
Deze stelling is het onderwerp van
een nationale studiedag op vrijdag 2 8
oktober in Zaltbommel. De studiedag
'Dijkversterking in oude steden:
kansen voor versterking van hun
cultuurhistorische waarde' wordt
georganiseerd door de jonge Kring
Vrienden van Zaltbommel en
Heemschut Gelderland. Ook de
provincie Gelderland en de gemeente
Zaltbommel werken mee.
De kring ziet graag een levendige
kadestad. 'Oude riviersteden ontlenen
hun potentie aan een waardevolle
erfenis: hun ligging aan het water. Die
ligging moet uitdagen tot het schep
pen van nieuwe condities voor een
stedelijke ontwikkeling, gekoppeld
aan het water.' Dijkversterking biedt
dan de mogelijkheid te zoeken naar
een interactief contact tussen mens en
rivier.
Plannenmakers moeten daarom de
dynamiek van de rivier opzoeken en
beleven. 'Essentieel is het contact met
de bewegingen van de waterhoogten,
de spanning en uitdaging van het
verder stromende water, de voeling
met de mogelijke dreiging.
Om geen kansen verloren te laten
gaan, is een visie op de ontwikkeling
van de stedelijke kwaliteiten volgens
de initiatiefnemers een eerste vereiste.
Deze visie is al noodzakelijk bij de
start van de plan- en besluitvorming
over dijkversterking (de startnotitie
van de milieueffectrapportage). De
ontwikkeling van historische en cultu
rele kwaliteiten moet voortborduren
op het in de loop der eeuwen ontstane
fijnmazige en grillige bebouwingspa
troon. Sporen uit het verleden moeten
niet alleen zichtbaar blijven, maar ook
een herkenbare betekenis houden.
Als het aan de bedenkers van de stel
lingen ligt, krijgt niet het waterschap,
maar het gemeentebestuur de
primaire verantwoordelijkheid voor
het uitwerken van de visie in een inte
graal plan. Traditioneel is dit nog de
bevoegdheid van het waterschap.
De afgelopen jaren is veel gesproken
en geschreven over rivierdijken in het
landelijke gebied. Na de protesten
tegen de schaduwzijden van dijkver
sterking kwam de commissie-Boertien in
1993 met aanbevelingen om voortaan
meer rekening te houden met
de aanwezige landschappelijke, ecolo
gische en cultuurhistorische kenmer
ken. De Technische Adviescommissie
Waterkeringen (TAW) kwam op
verzoek van de minister van
Waterstaat met aangepaste 'handrei
kingen' voor het ontwerpen van rivier
dijken. Intussen legde bijvoorbeeld de
provincie Gelderland goede voorne
mens vast in het Gelders
Rivierdijkenplan (GRIP).
Bij alle belangstelling voor de dijk in
het landelijke gebied is echter nauwe
lijks aandacht voor de dijk in de histo
rische riviersteden. Daar betreft het
vaak een beschermd stadsgezicht.
Zo'n stedelijke situatie kan het nood
zakelijk maken om af te wijken van de
nieuw ontwikkelde aanpak voor het
landelijke gebied, zo verwachten de
initiatiefnemers van de studiedag.
De centrale stelling van de Kring
Vrienden van Zaltbommel luidt dan
ook: 'De relatie van de stad met de
rivier vraagt om een eigen benade
ring'. De uitdaging is dan om in een
nieuw plan de cultuurhistorische bete
kenis als een extra dimensie te laten
doorwerken.
De kring gebruikt voor een rivierstad
liever het begrip 'waterkering' dan het
begrip 'dijk'. 'De dijk is slechts één
mogelijke variant voor de bescher
ming tegen wateroverlast van de
rivier en is nadrukkelijk verbonden
met niet-stedelijke situaties. De stede
lijke waterkering heeft een andere
ruimtelijk-functionele betekenis.' De
stad stelt zijn eigen functionele rand-
