Amsterdamse binnenstad nog steeds
geen beschermd stadsgezicht
mBST
BERT FRANSSEN
Er zijn honderden binnensteden of delen daarvan aangewezen als beschermd
stadsgezicht. Maar de meest beschermingswaardige binnenstad zit daar niet
bij. De binnenstad van Amsterdam dus. En dat heeft de verontwaardiging
van Geurt Brinkgreve gewekt, de man zonder wie Amsterdam er een stuk
minder monumentaal uit had gezien.
Geurt Brinkgreve wil van geen excuses
weten. 'Het is nogal een blamage voor
Amsterdam,' zegt hij. 'De binnenstad
is het belangrijkste architectonisch en
stedebouwkundig ensemble van
Nederland. Het gemeentebestuur
ligt dwars. Een van de argumenten:
aanwijzing tot beschermd stadsgezicht
levert geen extra geld op. Brinkgreve:
'Als we op die manier de waarde van
ons historisch erfgoed afmeten,
kunnen we de hele zaak wel slopen.'
'Concreet,' gaat hij verder, 'betekent
de aanwijzing niet veel. Niet meer dan
een verplichting bestemmingsplannen
vast te stellen met een beschermende
strekking. Maar het heeft vóór alles
een morele werking, namelijk de
verplichting om zorgvuldig met de
historische binnenstad om te gaan.
Het heeft minstens zoveel invloed in
de sfeer van verbouwing en nieuw
bouw als in de directe monumenten
bescherming. Het biedt een toetsings
kader, het verplicht de gemeente bij
het vaststellen van bestemmingsplan
nen en bouwplannen er nauwkeurig
op toe te zien, dat er geen schade
wordt toegebracht aan architectoni
sche en stedebouwkundige waarden.'
Dat doet de gemeente namelijk lang
niet altijd, volgens Brinkgreve. Een
duidelijk voorbeeld vindt hij het plan
De Kolk. Dat wordt op dit moment
gerealiseerd in het gat, ontstaan na
de brand in bioscoop Royal aan de
Nieuwendijk, in het oudste stuk
Amsterdam. Het gat, voor de deur van
het landelijk bureau van Heemschut,
wordt nu opgevuld door een ambitieus
bouwplan. Ambitieus dan in de zin van
grootschalig en veel geld verdienen.
Met bescherming van historische
waarden heeft het niet veel op - zie de
ingezonden brief van Brinkgreve elders
in dit blad.
Brinkgreve: 'Het Bureau
Monumentenzorg en de
Monumentencommissie Amsterdam
hadden ernstige bezwaren tegen het
plan dat nu uitgevoerd wordt, ze
vonden het onaanvaardbaar. Het
mocht niet baten. Je staat in zulke
gevallen een stuk sterker, je argumen
ten wegen zwaarder, als de binnenstad
beschermd stadsgezicht is. Men had
dan kunnen zeggen tegen ABN-Amro,
de bouwer: mijnheer, u mag daar
bouwen, maar niet hoger dan zoveel
meter en met inachtneming van de
historische percellering en het histori
sche stratenpatroon. Dan was er een
heel ander gebouw ontstaan.
Natuurlijk moet er altijd nieuwbouw
gepleegd kunnen worden. Maar wel
binnen zekere grenzen, zonder met
een los handje vrijstellingen van de
maximumhoogte te verlenen, een van
de grootste bedreigingen van de stad.'
Maupoleum II
Er staat nog een reeks grootschalige
nieuwbouwprojecten in de
Amsterdamse binnenstad op stapel.
Het regent klachten daarover. Zo
Door de welstandscommissie afgewezen ontwerp voor nieuwbouw van Teun Koolhaas op de plaats van het
gesloopte Maupoleum aan de Jodenbreestraat in de historische binnenstad.
wordt het Maupoleum. aan de
Joodenbreestraat, het 'lelijkste gebouw
van Nederland', op dit moment welis
waar afgebroken, maar binnenkort
vervangen door een volgens kenners
net zo lelijk, amorf gebouw (van Teun
Koolhaas) met een te groot volume,
waarbij de gemeente de totstandko
ming van het project overliet aan het
Philips Pensioenfonds.
De 'kwestie beschermd stadsgezicht'
staat al 5 jaar op de agenda van de
gemeente Amsterdam. In september
1989 vroeg de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg namens de minister
van WVC het oordeel van de gemeen
teraad over een voorstel tot aanwijzing
van Amsterdam binnen de Singelgracht
tot beschermd stadsgezicht. Volgens
de wet moest de gemeente binnen zes
maanden reageren, vijf jaar later heeft
ze dat nog steeds niet gedaan. 'Ronduit
beschamend' vindt Brinkgreve dat. En
ook minister d'Ancona werd ongedul
dig. Korzelig liet ze vorig jaar weten
dat ze ook zonder gemeentelijk advies
over kon gaan tot de aanwijzing.
Huurexplosie gevreesd
Deed de gemeente in de afgelopen 5
jaar dan niets? Jawel. De betrokken
raadscommissie voelde wel degelijk
voor een positief advies over de
aanwijzing aan het ministerie. Maar
eerst wilde men problemen met bet
huurprijsniveau oplossen. En dat
vergde tijd.
Wie zich in deze problematiek wil
verdiepen, zij gewaarschuwd. Hij
krijgt te maken met een buitengewoon
ingewikkeld verhaal over huurprijzen,
voor een normaal mens haast niet te
volgen. Artikel 8a van het Besluit
Huurprijzen Woonruimte wordt
daarbij als boosdoener genoemd.
Volgens dat artikel wordt vanaf het
moment van aanwijzing tot beschermd
stadsgezicht het puntensysteem voor
het bepalen van de huurprijzen buiten
werking gesteld. Eigenaren van
panden mogen de extra kosten die
zij maken om hun panden op peil te
houden, doorberekenen in de huur.
Want anders leidt dat tot verkrotting,
waarmee het stadsgezicht zeker aange
tast wordt. Huurverhoging heeft echter
ook ongewenste effecten. 'Mensen
met lage inkomens moeten óók in een
monument kunnen wonen,' zei PvdA-
raadslid Els Agsteribbe onlangs tot een
gehoor van plaatselijke notabelen.
Ik begrijp dat het hier niet eens om
34
