Verf molen 'De Kat'
In mijn verbeelding zag ik voor me, hoe een molenaar er vroeger moet hebben
uitgeziemuiteraard op klompen, dat petje op met die korte klep, een leren
voorschoot en het molenaarsvest.In werkelijkheid zag hij er tijdens mijn
bezoek aan de Zaanse Schans net zo uit: Sjors van Leeuwen, molenaar
samen met Piet Kempenaar op Verfmolen 'De Kat', op volle toeren zijn
wieken zwiepend in de straffe wind vanaf de Zaan,
Van 12 t/m 14 oktober staat er op de Restauratie-beurs in de RAI een stand
van de verfmolen.
JAN-DERK GERRITSEN
Molenaar Piet Kempenaar bij kantstenen in verfmolen 'De Kat'
Eens stonden er in de Zaanstreek 1000
molens (olie^, houtzaag- en pelmo
lens). Van die 1000 zijn er nog 12 over
en alleen 'De Kat' verwerkt verf.
Bovendien is deze molen op de
Zaanse Schans het enige monument
met een bedrijvigheid, die vanouds in
de Zaanstreek werd aangetroffen. Met
de klompenmakerij, de kaasmakerij en
de boerenhoeve bijvoorbeeld worden
de toeristen in feite voor de mal
gehouden.
Een hobby wordt een vak.
Veertien jaar geleden kregen Sjors en
Piet de kans beroepsmolenaar op 'De
Kat' te worden.Toen was de molen
overigens niet dezelfde, die in 1646
zijn windbrief kreeg. In 1781
verbrandde de molen, een lot dat
zoveel van zijn soortgenoten onder
ging en na herbouw in het jaar daarop
werd het een oliemolen. Toen de
molen in 1960 deels gesloopt was vatte
de Vereniging De Zaansche Molen
het plan op om 'De Kat' te restaureren
en een functie te geven, die binnen het
kader van de in dat jaar opgerichte
Zaanse Schans een rendabele bijdrage
zou kunnen leveren. Van twee molens,
'De Duinjager'- ook door brand
geteisterd- en De Kat werd er een
gemaakt. Tot 1981 produceerde deze
zaagsel uit afvalhout.
Piet, voordien vrijwillig molenaar op
'De PrincenhoP in Westzaan en Sjors
hetzelfde op de oliemolen 'Pink' in
Koog aan de Zaan zagen er wel een
beroep in als 'De Kat' zijn oorspron
kelijke doel als verfmolen weer zou
krijgen. Ze wilden twee vliegen in één
klap slaan:commerciëel en toeristisch.
Dat kwam goed uit, want in het toeris
tisch hoogseizoen is de vraag naar
verwerkte verfgrondstoffen klein en
zijn de toeristen in grote getale op de
Zaanse Schans en als het seizoen
voorbij is, is de verfindustrie weer
geinteresseerd in de produkten van de
molen.
Een ambacht herboren.
Hoe verf verwerkt wordt wisten Piet
en Sjors wel maar verder wisten ze van
verf niets af. Over de geschiedenis van
de grondstoffen wisten ze niks en
omdat het al zolang geleden was dat
'De Kat' als verfmolen in gebruik was
en dus niemand hen kon vertellen hoe
dat alles in zijn werk ging moesten ze
van de grond af beginnen. Maar nu
beginnen ze zelfs school te maken.
Wie Sjors over verf, grondstoffen,
kleuren, pigmenten etc. vraagt krijgt
een heel college.
'Het is nog steeds moeilijk om goede
grondstoffen te krijgen. Vindplaatsen
zijn Engeland, Frankrijk, Amerika,
Brazilië en Italië. Vroeger werden
droge poeders door de schilder zelf
gemaakt om verf te bereiden. Het
waren ambachtslieden, die zelf hun
verf maakten. Je had de 'kladschilders
of varvers' maar vaak was de huisschil
der ook kunstschilder. Kijk maar eens
naar die prachtige marmerstructuren,
die een schilder vroeger als behang op
de muur schilderde.
De klanten
Het pakket, dat 'De Kat' voert is zeer
uitgebreid geworden in de loop der
jaren. Er wordt aan de industrie maar
ook aan particulieren geleverd. Deze
laatste passen verfpoeders vooral toe
bij het verven van wollen-en andere
natuurlijke stoffen. Kunstschilders
en restaurateurs zijn de afnemers van
pigmenten. Deze worden met een
bindmiddel (b.v. olie of was) tot pasta
verwerkt en op een ondergrond van
linnen, papier, hout of steen gebruikt.
In de pigmentkamer van de molen kan
men een keuze maken uit een groot
assortiment schilderpigmenten. De
Zaanstreek, waar alles houtbouw was
en voor een groot deel nog is, was in
de 16de eeuw een zwartgeblakerd bos,
waar alleen de zwarte teer de toon
aangaf. De verfmolenindustrie heeft
er een van de meest kleurrijke streken
van gemaakt.
Het moge duidelijk zijn, dat een
bezoek aan de molen niet alleen
toeristisch interessant is maar dat het
een verrijking inhoudt van uw histori
sche kennis, niet alleen van verfsoor
ten maar ook van het ambacht van de
molenaar.
Op de Beurs Restoration 94 in
oktober in de RAI te Amsterdam laten
Piet en Sjors zien, waartoe zij met 'De
Kat' in staat zijn. (standnr. A 749)
