Taalmonumenten
Ds.Foekes als dwerg
Friesland
32
Recepties en diners
Grootste klokkenspel van West-
Europa
van een restauratieplan uit 1895 van
de Arnhemse architect/. Boerboom
een leerling van P.J.H. Cuypers. In
navolging van Cuypers wordt het
gotisch karakter van de toren bena
drukt: de vier hoeken van het onder
stuk worden bekroond door hoge
gotische pinakels.
De verticale geleding van de gotiek
wordt voortgezet in de door Verlaan
ontworpen lantaarn. Geënt op de
gotiek zijn ook de keperbogen die de
plaats van het carillon aangeven. Maar
verder ademt de. lantaarn toch vooral
de sfeer uit van de jaren vijftig en
zestig waaruit het ontwerp stamt en
waarin de toren gebouwd is. Vooral
het beeldhouwwerk van Henk Vreeling
is curieus.
Halverwege de lantaarn bevinden
zich 28 waterspuwers met de gebeeld
houwde hoofden van onder andere
Maarten Toonder 's Tom Poes en Wammes
Waggel en Disney 's de Grote Boze Wolf,
Pluto en Sneeuwwitje. Vreemd vind ik
niet dat hierover toendertijd een grote
rel in Arnhem ontstaan is, maar
vreemd is vooral dat dit pas maanden
later gebeurde, toen de stripfiguren al
lang aangebracht waren. De architect
en de beeldhouwer konden blijkbaar
ongestoord hun gang gaan. Dominee
Foekes, predikant van de Eusebius, was
furieus toen hij de beelden ontdekte.
Dit had hij niet moeten doen, zijn
2 Als de Hollanders zich op Kenau beroe
men, dan verheffen de Friezen zich op
Bauck.
Net zoals de dappere vrouw Kenau
Simons Hasselaar in het beleg van
Haarlem (1572/73) tegen de Spanjaard
vocht, verdedigde Bauck Poppema bij
het Friese Berlikum in 1496, bij afwe
zigheid van haar man Doeke Hemmema
haar stins tegen de Vetkoopers. Daar
door ontstond de Friese zegswijze: 'as
de Hollanders fen Kenau blaze, dan
roppe de Freizen fen Bauck'. (als de
Hollanders zich op Kenau beroemen,
dan verheffen de Friezen zich op Bauck).
Aan It Skil bij de kruising ten oosten
van het dorp Berlikum vinden wij nog
de poort van Hemmema-State waar
deze strijd plaats vond. In de verbouwde
poort thans een cafetaria gevestigd.
Deze d'Aumalepoort is het enige over
blijfsel van de in 1781 gesloopte
Hemmema-State. Hij heeft een hals
gevel uit de 18de eeuw. In 192 3 is de
toren verbouwd en enigzins hersteld.
Girbe Buist, werkzaam bij de Culturele
Raad Overijssel
beeltenis doet ook dienst als waterspu
wer. Op 68 meter hoogte hangt hij, als
een van de zeven dwergen.
Vijfentwintig jaar na het gereedkomen
van de toren bleek een omvangrijke
restauratie noodzakelijk: de tufsteen
waarmee de toren bekleed is, was
aangetast. Constateren dat een restau
ratie onontkoombaar is, is niet zo
moeilijk, maar zo'n ingrijpende
restauratie financieren is een ander
verhaal. Op initiatief van het gemeen
tebestuur werd de Stichting Eusebius
Arnhem opgericht. De Stichting is er
van begin af aan van uitgegaan dat de
Eusebius sluitend geëxploiteerd moest-
kunnen worden:
Beleidsmedewerker monumentenzorg
J. Wessels formuleert het als volgt: 'De
maatschappelijke functie van de
Eusebius moest verbeterd worden.
Verder heeft de binnenstad dringend
behoefte aan een toeristische trek
pleister. Nagenoeg alle toeristische
attracties bevinden zich aan de rand
van Arnhem: Burgers Zoo, het
Nederlands Openluchtmuseum en de
Hoge Veluwe. Deze attracties trekken
de toeristen eerder van de stad af, dan
naar de stad toe. Hierdoor gaat een
belangrijke bron van inkomsten voor
het plaatselijke bedrijfsleven verloren.
De binnenstad heeft dringend behoefte
aan een trekpleister van allure.'
Nu, dit laatste is, dankzij de steun
van de Arnhemse bevolking en het
bedrijfsleven en de toezeggingen van
de verschillende overheden, meer dan
gelukt.
In het onderstuk van de toren zijn
twee grote ontvangstzalen ingericht
die beide verhuurd gaan worden voor
recepties en diners.
De panoramalift voert de bezoekers
straks in korte tijd naar de belvédère
op 73 meter hoogte. De lift gaat dwars
door het carillon heen. Hiervoor
moest de opstelling van het carillon
gewijzigd worden.
Tegelijkertijd werd het carillon met
4 nieuwe klokken uitgebreid tot 53
klokken. Hiermee is het
Eusebiuscarillon het grootste
klokkenspel van West-Europa.
In de belvédère wordt een expositie
ingericht over de Slag om Arnhem.
Vanaf hier is het hele vroegere slag
veld te overzien: van Oosterbeek tot
Nijmegen.
Vijftig jaar na de Slag om Arnhem
komt de Eusebiustoren voor de
tweede keer gereed. Een monument
is gered en Arnhem is een toeristische
trekpleister rijker.
Math Berkers is geograaf en medewerker
van Heemschut
ositfWi
1 Zo groot als het Baijmer vont.
Betekenis: heel groot.
Een uitdrukking die iedere Fries wel
eens gebruikt, als hij op uitzonderlijke
afmetingen wil wijzen luidt:
'So great as de Baeyumer fonte' Dit
doopvont had in de fantasie reusach
tige vormen gekregen nadat zij tussen
1570 en 1580i.v.m. roerige tijden
onder de grond was begraven. In 1668
werd het vont opnieuw opgegraven
'om dat dear veel van werd gesegt'
Dit merkwaardige vont is een kubus
van rode zandsteen met een dekplaat
van witte zandsteen. In de dekplaat
bevindt zich een ronde opening,
kennelijk om er een doopschaal in te
plaatsen. Het vont dateert uit de
dertiende eeuw en staat thans in het
portaal van het kerkje te Baijum. Het
is voorzien van het volgende vers:
Dit is Baiommer vondt
Die vergeeten lagh inde grondt
Is 1668 wederom op gerecht.
Omdat daer veel van wert gesegt
Godt wil ons landt en dorp bevrien
Voo bij geloof en afgoderien
