l} lil De Veldsluis in kanaal Almelo-Nordhorn bij Almelo, in 1984 opgeruimd om de capaciteit voor waterafvoer van het kanaal te verruimen.Bij De Pook, een paar km ten oosten van Almelo zijn de sluisdeuren te bezichtigen. sluizen met puntdeuren, met waaier deuren, roldeuren, hefdeuren en krui sende deuren, om slechts een greep te doen. Sluizenstad bij uitstek is Gouda. Het merendeel van de nog bestaande afsluittechnieken komt voor in het tiental sluizen dat Gouda met directe omgeving herbergt. Gouda was immers in het verleden een heel belangrijk knooppunt voor het vervoer over water tussen Rotterdam en Amsterdam. Fameus is de Donkere Sluis uit 1772, de enige sluis met krui sende deuren die nog in ons land bestaat. Ontwerper van dit systeem, dat van rond 1600 dateert, is de belangrijke Nederlandse sluizenbou- wer Mivys uit Delft. Een zeldzaamheid is ook de kleine Parksluis in Rotterdam met segment deuren. Met enige passie spreekt Een van de drie vervallen sluizen bij Halfweg. ir.Arends ook over andere fraaie slui- zencomplexen. Bij voorbeeld de sluis met houten roldeuren in Musselkanaal. Of de sl uis van Panheel in het kanaal Wessem-Nederweert. Die is vooral ook bijzonder omdat zij twee spaar- kommen heeft waardoor het water aan de zijkanten kan weglopen. Arends herinnert ook aan de oude sluis in Halfweg (ingeklemd tussen de spoorlijn en de autosnelweg Amsterdam-Haarlem), die samen met de oudste gietijzeren spoorbrug van ons land (in 1837 aangelegd) met op de achtergrond het oude stoomgemaal van Halfweg een fraai ensemble vormt. Ook deze sluis moet beschermd worden, meent Arends. Vrijwel zeker werd in ons land voor het eerst de schutsluis toegepast in Spaarndam rond 1200. 'Sluizen spreken mensen aan', zo stelt Arends met voldoening vast op basis van de ervaringen, die hij opdeed tijdens zijn talloze speurtochten door ons land naar sluizen.Zo kreeg hij heel wat telefoontjes nadat van het onder zoek melding was gemaakt. Arends: 'Er kwamen telefoontjes van mensen die zeiden: ik heb een oude sluis in mijn tuin'. En het bleek nog waar te zijn ook. Zo trof Arends in de tuin van een woning in Friesland een oud sluisje aan. 'Gemengd' Zijn eindoordeel over de toestand, waarin het Nederlandse sluizenbe- stand zich bevindt, is 'gemengd'. Hij betreurt het verdwijnen van nogal wat interessante sluistypen, bij voorbeeld de drietrapssluis bij Dieren, waarvan hij slechts heeft kunnen kennisnemen via ansichtkaarten.'Deze sluis is in de jaren zestig vervangen door één grote sluis. Die werd tien jaar later gesloten omdat de waterweg werd onttrokken aan de scheepvaart. Dat had men toch kunnen voorzien...' Bedreigd wordt de fraaie driewegsluis met roldeuren nabij Groningen tussen het Damsterdiep en het Van Starkenborgh kanaal.Deze zeldzame sluis, waarvan er slechts drie in ons land zijn, moet plaatsmaken voor een nieuwe sluis. Bedreigd wordt eveneens de fraaie sluis in de Lindeeven ten noorden van Oldemarkt, nog net in de provincie Friesland. Onze actie-rubriek maakt ook melding van de sloop van een sluisje: in Zaandijk. Daartegenover staat dat een aantal oude sluizen is gerestaureerd. Arends noemt als voorbeeld een klein sluisje bij Meppel, dat gerestaureerd kon worden nadat geld bijeen was gebracht. Arends: 'Het is niet altijd te vermijden dat oude sluizen verdwijnen, zeker als er een echte economische noodzaak is.' De resultaten van Arends 'speurtocht naar Nederlands sluizen zouden geen waardeoordeel inhouden, was de bedoeling. Maar Arends is in de loop van zijn onderzoek ook persoonlijk betrokken geraakt en dus ontkomt hij soms niet aan een waardeoordeel.' Want een sluis die beweegt-dat lééft', zegt hij. Sluizen Stichting Op basis van Arends 'onderzoek zal naar het zich laat aanzien een flink aantal sluizen op monumentenlijsten gaan verschijnen. En zelfs wordt er in de kring van de Federatie Industrieel Erfgoed Nederland (FIEN) gedacht aan de oprichting van een Nederlandse Sluizen Stichting. Arends ziet dat wel zitten. 'Er zijn ook stichtingen voor bruggen, gemalen, watertorens en dergelijke, die ijveren voor behoud en restauratie,' vindt Arends. 'In ons waterland moeten we vooral sluizen niet veronachtzamen De imponerende Mallegatsluis in Gouda met de uit 1760 daterende sluiswachterswoning. 23

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1994 | | pagina 23