l}
lil
De Veldsluis in kanaal Almelo-Nordhorn bij Almelo, in 1984 opgeruimd om de capaciteit voor waterafvoer
van het kanaal te verruimen.Bij De Pook, een paar km ten oosten van Almelo zijn de sluisdeuren te bezichtigen.
sluizen met puntdeuren, met waaier
deuren, roldeuren, hefdeuren en krui
sende deuren, om slechts een greep te
doen. Sluizenstad bij uitstek is Gouda.
Het merendeel van de nog bestaande
afsluittechnieken komt voor in het
tiental sluizen dat Gouda met directe
omgeving herbergt. Gouda was
immers in het verleden een heel
belangrijk knooppunt voor het
vervoer over water tussen Rotterdam
en Amsterdam. Fameus is de Donkere
Sluis uit 1772, de enige sluis met krui
sende deuren die nog in ons land
bestaat. Ontwerper van dit systeem,
dat van rond 1600 dateert, is de
belangrijke Nederlandse sluizenbou-
wer Mivys uit Delft.
Een zeldzaamheid is ook de kleine
Parksluis in Rotterdam met segment
deuren. Met enige passie spreekt
Een van de drie vervallen sluizen bij Halfweg.
ir.Arends ook over andere fraaie slui-
zencomplexen. Bij voorbeeld de sluis
met houten roldeuren in Musselkanaal.
Of de sl uis van Panheel in het kanaal
Wessem-Nederweert. Die is vooral
ook bijzonder omdat zij twee spaar-
kommen heeft waardoor het water
aan de zijkanten kan weglopen.
Arends herinnert ook aan de oude
sluis in Halfweg (ingeklemd tussen
de spoorlijn en de autosnelweg
Amsterdam-Haarlem), die samen met
de oudste gietijzeren spoorbrug van
ons land (in 1837 aangelegd) met op
de achtergrond het oude stoomgemaal
van Halfweg een fraai ensemble
vormt. Ook deze sluis moet beschermd
worden, meent Arends. Vrijwel zeker
werd in ons land voor het eerst de
schutsluis toegepast in Spaarndam
rond 1200.
'Sluizen spreken mensen aan', zo stelt
Arends met voldoening vast op basis
van de ervaringen, die hij opdeed
tijdens zijn talloze speurtochten door
ons land naar sluizen.Zo kreeg hij heel
wat telefoontjes nadat van het onder
zoek melding was gemaakt. Arends:
'Er kwamen telefoontjes van mensen
die zeiden: ik heb een oude sluis in
mijn tuin'. En het bleek nog waar te
zijn ook. Zo trof Arends in de tuin van
een woning in Friesland een oud
sluisje aan.
'Gemengd'
Zijn eindoordeel over de toestand,
waarin het Nederlandse sluizenbe-
stand zich bevindt, is 'gemengd'. Hij
betreurt het verdwijnen van nogal wat
interessante sluistypen, bij voorbeeld
de drietrapssluis bij Dieren, waarvan
hij slechts heeft kunnen kennisnemen
via ansichtkaarten.'Deze sluis is in de
jaren zestig vervangen door één grote
sluis. Die werd tien jaar later gesloten
omdat de waterweg werd onttrokken
aan de scheepvaart. Dat had men toch
kunnen voorzien...'
Bedreigd wordt de fraaie driewegsluis
met roldeuren nabij Groningen tussen
het Damsterdiep en het Van
Starkenborgh kanaal.Deze zeldzame
sluis, waarvan er slechts drie in ons
land zijn, moet plaatsmaken voor een
nieuwe sluis. Bedreigd wordt eveneens
de fraaie sluis in de Lindeeven ten
noorden van Oldemarkt, nog net in
de provincie Friesland.
Onze actie-rubriek maakt ook
melding van de sloop van een sluisje:
in Zaandijk.
Daartegenover staat dat een aantal
oude sluizen is gerestaureerd. Arends
noemt als voorbeeld een klein sluisje
bij Meppel, dat gerestaureerd kon
worden nadat geld bijeen was gebracht.
Arends: 'Het is niet altijd te vermijden
dat oude sluizen verdwijnen, zeker als
er een echte economische noodzaak is.'
De resultaten van Arends 'speurtocht
naar Nederlands sluizen zouden geen
waardeoordeel inhouden, was de
bedoeling. Maar Arends is in de loop
van zijn onderzoek ook persoonlijk
betrokken geraakt en dus ontkomt
hij soms niet aan een waardeoordeel.'
Want een sluis die beweegt-dat lééft',
zegt hij.
Sluizen Stichting
Op basis van Arends 'onderzoek zal
naar het zich laat aanzien een flink
aantal sluizen op monumentenlijsten
gaan verschijnen. En zelfs wordt er in
de kring van de Federatie Industrieel
Erfgoed Nederland (FIEN) gedacht
aan de oprichting van een Nederlandse
Sluizen Stichting. Arends ziet dat wel
zitten. 'Er zijn ook stichtingen voor
bruggen, gemalen, watertorens en
dergelijke, die ijveren voor behoud
en restauratie,' vindt Arends. 'In ons
waterland moeten we vooral sluizen
niet veronachtzamen
De imponerende Mallegatsluis in Gouda met de
uit 1760 daterende sluiswachterswoning.
23