Bepaald door het water
Nieuwbouw en reconstructies aan Leidse singels en grachten
De architect die aan een singel of gracht mag bouwenwil iets bijzonders
maken. Dat was vroeger zo. En vandaag soms ook nog wel. Ik loop over
bruggen en langs kades. Volg grofweg een route die twee jaar geleden in het
kader van de larchitectuurestafette 199.1' uitgestippeld werd door de Bond
van Nederlandse Architecten. Bepaald door het waterheette de wandeling,
waarbij de nadruk lag op nieuwbouw en reconstructies.
BERT FRANSSEN
De Universiteitsbibliotheek aan de Witte Singel van architect B.van Kasteel (foto's Bert Franssen)
Ik begin mijn wandeling bij de
Stadstimmerwerf aan het Galgewater.
Hoge trapgevel met kruiskozijnen en
rood-witte luiken, een van de mooiste
panden van Leiden. Het werd in 1989
gerestaureerd en verbouwd tot 3 3
woningen. Prachtig. Maar waarom
moésten ernaast en aan de overkant
zulke foeilelijke woningen verrijzen?
Op zo'n mooie locatie, waar ook een
houten ophaalbrug alsmede standerd
molen De Put na vele jaren herbouwd
werden?
Dan een toren van architect Klunder,
even verderop. Daar kijkje tegenaan,
hoe dan ook. Ik lees, dat de toren eerst
19 bouwlagen zou tellen, wat door de
politiek tot 10 teruggebracht werd.
Wat een misverstand! Het gaat hier
minder om de hoogte van zo'n bouw
werk, wat vooral telt is de kwaliteit
van de architectuur! En die is armza
lig. Helaas is de toren nog altijd hoog
genoeg om een soort landmark te zijn
in de omgeving. Als zodanig volkomen
misplaatst. Log en vormeloos. Aardige
details zijn alleen van dichtbij waar
neembaar.
Van Stigt
Een positiever beeld geeft de Witte
Singel. Hier zijn aan het begin van de
tachtiger jaren tal van uitbreidingen
van de Universiteit verrezen, toen
men zich juist had afgewend van door
braken en grootschaligheid. Volgens
de oorspronkelijke plannen zou een
125 meter hoge toren de skyline van
Leiden gaan beheersen. Nu werden
vijf architecten uitgenodigd de bonte
verzameling laagbouw te ontwerpen
die je op dit moment kunt zien. Het
geheel is geslaagd. Voor de omvang
rijkste bijdrage tekende J. van Stigt.
Ik loop langs zijn gebouw voor alpha-
faculteiten, dat in 1982 gereed kwam,
erken de kwaliteiten ervan in de details
- zo wist hij van balkonnetjes een
decoratief element te maken, wat je
niet vaak ziet - maar raak niet echt
onder de indruk. Het heeft geen vorm.
En het rare overhellende platte dak
oogt als een goedkope plaat die er
naderhand door een aannemer opge
legd is. De Universiteitsbibliotheek
van B. van Kasteel met zijn golvende
gevel (dankzij uitspringende erkertjes)
en een aardige centrale koepel, bevalt
me iets beter.
Staal
Markanter is het centrale faciliteiten
gebouw aan de overkant van de Witte
Singel. De ingewikkelde vormen en
het overvloedig gebruik van staal zijn
bijzonder. Een lichtstraat in de lengte
richting met een vide maakt het intro
vert ogende gebouw toegankelijk. Het
is van de hand van H.P. Ahrens, E.
Kleijer en A.H. Balier en kwam gereed
in 1983.
Ik wandel naar de Herengracht,
een heel eind verder. Vlak ernaast
is, langs smalle grachtjes, op de grens
van de zeventiger en tachtiger jaren
het nieuwbouwwijkje Nieuw
Groenhoven verrezen. Ik herinner
me dat ik het destijds prachtig vond.
Nu valt het wat tegen. Het is sfeervol,
niet minder, maar ook niet meer. De
oude grachtenstructuur werd gehand
haafd, de detaillering is ontleend aan
de traditie. Trejfers en Polgar, lees ik.
Ik loop ook over de oude statige
Herengracht zelf. Wat een juweeltje is
dat toch. Wat een variatie in bouwstij
len, meteen aantal dwarshuizen erbij.
Was me vroeger, toen ik - jong en
argeloos - in de stad woonde, nooit
zo opgevallen.
Koffie drink ik bij V D. Op de hoek
van de onderste verdieping bevindt
zich nu een koffiebar. Een hele verrij
king. Mooi gelegen, prima uitzicht,
leuk om er langs te lopen, stijlvol inge
richt in een gemeentelijk monument
dat ik heel indrukwekkend vind. De
gevel van het restaurant op de boven
ste verdieping is recentelijk iets naar
achteren verplaatst.
In een zijstraatje van de Oude Vest,
de Lange Scheistraat, kom ik een
pandje tegen van de hand van architect
J. Volmerdie zijn handtekening met
grote nadruk heeft geplaatst. Onder
meer via een pandbreed fronton,
gedragen door slanke pilasters en
onhollandse tinten van geel, rose en
blauw. Een vreemd element in het
donkere straatje waar probleemjonge
ren een café in- en uitlopen. Maar
kwaliteit heeft het.