Glazen zaal voor kamermuziek in de Beurs van Berlage.Architectenbureau: Pieter Zaanen. (foto P&G Morisson). altijd de kwaliteit van het opdrachtge verschap en de politieke wil daadwer kelijk tot een optimaal en geïnspireerd resultaat te komen. Indien een opdrachtgever niet geïnspireerd is en ook niet bereid zich te laten inspi reren, is de kans van slagen uiterst gering. Als een gemeentebestuur het niet zover wil laten komen dat de uitkomst van een onderzoek naar de bestaande beeldkwaliteit wordt vertaald in beleid en een juridisch instrumentarium, bijvoorbeeld bepa lingen in een bestemmingsplan, kan de hele exercitie als zinloos worden beschouwd: weggegooid geld. Tussen Anton Pieck en Sjoerd Soeters Een hiaat in een historische gevelwand geeft - zie de Haarlemse ervaring - meestal aanleiding tot een geanimeerde discussie. Over de noodzaak van invul ling zijn alle partijen het eens. Maar dan komt de cruciale vraag: gaat de opdracht, karikaturaal gesteld, naar de plaatselijk wereldberoemde architect, die voor een dragelijke prijs een mees terlijk gecamoufleerde nieuwbouw weet neer te zetten, die niet detoneert maar ook nooit de monumentenlijst zal halen. Of trekken we de stoute schoenen aan en kiezen we - even karikaturaal - een coryfee van wie een pittig contrasterend, maar wel origineel en spraakmakend ontwerp verwacht kan worden, dat aan de bestaande kwaliteit een autonome waarde toevoegt. Beide ongelukkigen lopen de kans bij toerbeurt te worden gekapitteld door de Schoonheidscommissie, de Monumentencommissie en de bewo nersvereniging, in het spanningsveld tussen Anton Pieck en Sjoerd Soeters. Dilemma's en concessies zijn ook ruim voorhanden als het gaat om herge bruik - recycling - van een leeg monument. De opgave is een balans te creëren tussen het cultuurhistorische en het economische belang, aan de hand van de vraag: blijft er voldoende monument - de rol in het stadsbeeld meegerekend - over als door middel van een verbouwing - extra vloeren, binnenpuien, ramen, comfort - de exploitatie bij een nieuwe functie gewaarborgd is. Het is geen kunst van een neogotische kerk, door de royale ruimte vol te bouwen met apparte menten, een prima renderend object te maken. Het aftasten van de toleran tiegrenzen van zowel het monument als het budget daarentegen is een inspannend proces dat zowel kunsthis torische als economische concessies vergt. In tegenstelling tot wat de meeste architecten hebben geleerd, dient de nieuwe functie de bestaande vorm te volgen. De Vitruviaanse componenten van kwaliteit, utilitas, firmitas en venustas, in de Nota archi tectuurbeleid 'verbouwd' tot gebruiks waarde, toekomstwaarde en culturele waarde, krijgen in dit verband een betekenis om diep over na te denken. Stimulansen voor debat en publiciteit Waarom heeft een fonds met een doel stelling als die van het Stimuleringsfonds voor Architectuur 'interventies in historische context' tot prioriteit verheven, met andere woorden, wat is de relevantie van het fenomeen voor de belangstelling voor en het inzicht in architectonische en stedebouwkundige kwaliteit? In de eerste plaats is vrijwel iedere bouw- opgave of ruimtelijke ingreep in Nederland onder deze noemer te brengen. De problematiek van een verantwoorde ingreep in een bestaande structuur doet zich voor in alle moge lijke contexten - gebouwde omgeving, landschap, gebouw - en heeft betrek king op alle schaalniveaus van het ontwerp, van de planologische kern beslissing tot de achtertuin, van de stad tot de deurknop. Een confronta tie van oud met nieuw kan, zeker als deze op een geïnspireerde en talent volle wijze wordt gerealiseerd, via onderzoek en vanuit ontwerpperspec tief, leiden tot verduidelijking, een nieuwe interpretatie, (her)waardering of nuancering, kortom een geactuali seerd, integraal inzicht in onze bouw- cultuur. Oud en nieuw in één compo sitie samengebracht gaan altijd een krachtmeting aan, stellen elkaar op de proef. Een concept bewijst zijn kracht of sneuvelt. Een vermeende aantasting blijkt de bestaande kwaliteit juist te kunnen accentueren en te versterken. En alleen al het 'probleemstellend overdenken' van deze mogelijkheden kan in de programmafase een inspire rend effect hebben. Het Stimuleringsfonds is niet bedoeld om de bouwkosten van 'interventies in historische context' te financieren, maar wel om de discussie tussen ontwerpers en monumentenzorgers, op gelijkwaardig niveau en verheven boven plaatselijke en particuliere belangen, te bevorderen en de richting daarvan te beïnvloeden door te wijzen op de wijdse perspectieven voor een inspirerende bouwcultuur, voorbij de grenzen van de traditionele monu mentenzorg. Voor de vakwereld en het publiek interessante case studies, tentoonstellingen, publicaties of films, die alle aspecten van het onderwerp inzichtelijk en hanteerbaar maken, kunnen daaraan een bijdrage leveren en een kwalitatieve norm stellen. Dergelijke initiatieven zullen, mits zij een wezenlijke bijdrage leveren aan het debat over en de praktijk van 'interventies in historische context', de komende jaren door het SfA bij voor rang worden gehonoreerd. drs. Lydia Lansinkbeleidsmedewerker Stimuleringsfonds voor Architectuur Stimuleringsfonds voor Architectuur Schouwburgplein 30-34 3012 CL Rotterdam Telefoon 010-433 05 25 27

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1993 | | pagina 29