Aanpassen of inpassen HERMAN STRIJBOS Ongetwijfeld is nagenoeg iedereen het er mee eensdat het gedifferentieerde beeld dat voortkomt uit de geschiedenis van een stadmoet blijven voortbestaan. Maar het lijkt erop, dat menigeen terughoudend wordt als daarmee wordt bedoeld lmet inbegrip van wat onze tijd daaraan toevoegf. Een aantal voorbeelden van die toevoegingen wordt in brede kring weinig gewaardeerd en menigmaal niet ten onrechte. De Markt van Oirschot. Eenheid en verscheidenheid in de wand van deze Markt.Perceelsbreedten en verdiepingshoogten zijn van vergelijkbare orde van grootte.Kozijnen vormen varianten op eenzelfde thema, net als de gevelbekroningen.Kleuren zijn op elkaar afgestemd. De brede opening voor de winkelpui van het middelste pand vormt door zijn veel te grote schaal een dissonant. Men is bang de eenheid te verliezen die naast verscheidenheid wordt gewaar deerd. Toch vertoonde de stad na de middeleeuwen grote contrasten tussen houten en bakstenen huizen en bijzon dere gebouwen van natuursteen. De contrasten moeten zijn voortgekomen uit historische en technische ontwik kelingen, maar ook uit een bewust nagestreefde identiteit van afzonder lijke gebouwen, al of niet ingegeven door overwegingen waarvan het maar de vraag is of wij ze nog zouden onder schrijven. De tegenstellingen zijn anders en wellicht ook groter geweest dan die het huidige beeld kenmerken. Ongetwijfeld stonden in het verleden toegepaste materialen (en technieken) dichter bij de natuur. Maar niettemin: hout werd gedroogd en gekantrecht, klei werd tot stenen gebakken en natuursteen werd behakt. Een grond stof, gekozen om zijn natuurlijke eigenschappen, werd verder voor het beoogde doel aangepast en in zekere zin gedenatureerd. En naarmate de ontwikkelingen verder gingen, tot in onze tijd toe, kregen de grondstoffen nieuwe eigenschappen, waardoor bijvoorbeeld pleisterwerk op natuur steen ging lijken en de grondstoffen steeds moeilijker te onderscheiden werden. Waar ligt dan de grens tussen natuurlijke en kunstmatige materia len, zoals Bert van den Boogert bedoelt? En is voor iedere generatie die grens dezelfde? Hetzelfde geldt voor vormen en constructies. Hoe groot zijn de contrasten tussen de voortbrengselen van de opeenvolgende generaties die daaruit voortkomen en zijn die onder alle omstandigheden ongewenst? Disharmonie kan harmonie manifest maken In de muziek is oplossing van disso nanten een wezenskenmerk van een compositie, zij het alleen voor degene die op de een of andere manier dat proces herkent. Zo kan disharmonie de aanwezigheid van harmonie zelfs manifest maken. Naar mijn mening kan dat ook in de architectuur. Maar de ontwerper mag de disharmo nie niet misbruiken om het gebouw in zijn omgeving te doen domineren. Dat zou de oplossing, het ontstaan van een nieuwe harmonie, onmogelijk maken. Dat vereist een gedegen analyse van bestaande kwaliteiten om de nieuwe toevoegingen op een verantwoorde manier daarmee het spel te laten spelen. Of daartoe 'natuurlijk' materi aal een vereiste is lijkt me minder rele vant - en voor de toekomst ook niet vast te stellen - dan de vraag of verti- calisme en kleine schaal voor de bestaande straatwand kenmerkend zijn en wat we daarmee mogen doen. Dat alles mogelijk is, is geen probleem maar dat houdt niet in dat we daarom 'alles' ook moeten doen. Ook met de 'natuurlijke' gegevens zouden we niet alles mogen doen wat we er mee kunnen, maar van belang is wat rele vant is om te komen tot een samen hangend geheel. De keuzen moeten worden gedragen door overwegingen die de bestaande omgeving betreffen en hangen af van de vraag hoe we daarop kunnen inspe len op punten als: - Maat: slechte bebouwingsvoorschrif ten laten vaak te grote gebouwen toe die manifest maken dat het bestaande al is afgeschreven. - Schaal: een samenhangende straat- wand kent karakteristieke maten waarin breedte en hoogte van gebou wen zijn geleed in delen die van gelijke orde van grootte zijn. - Kleur en textuur: ook in dat opzicht vertoont zo'n straatwand eigen kenmerken, die aanknopingspunten kunnen bieden voor nieuwe toevoe gingen. Zo mag de kleur van de huis stijl van een bedrijf zich hoogstens lenen voor een embleem aan de pui maar mag zij niet de kleuren van het pand als geheel bepalen. Die zijn afhankelijk van de karakteristiek van de bestaande straatwand. Bijzondere gebouwen, dat wil zeggen gebouwen die in het sociale leven een bijzondere rol spelen, kunnen in een aantal gevallen daarvan afwijken. Bijzonder is in onze tijd dan niet gere lateerd aan de omzet van een winkel bedrijf, maar zal betrekking hebben op de activiteiten die een samenleving binden. Eens waren dat kerken, kloos ters, raadhuizen, gildehuizen. In iedere tijd liggen de accenten anders. Dat geeft de oude stad zijn rijke bele vingswaarde. Inpassen is omwille van de harmonie van groot belang, maar aanpassen mag niet gaan ten koste van de rijkdom die het product is van wat generaties toevoegden. Herman Strijbos is technisch adviseur van de PC Heemschut Noord-Brabant. De kwaliteit van deze straatwand in Den Boschjde Koningsweg) berust niet op de architectonische kwaliteit van de afzonderlijke panden maar op de eenheid van schaal, die het product is van over eenkomstige perceelsbreedten, verdiepingshoog ten en gevelopeningen, de verticale gerichtheid van alle gevelelementen en de eenheid van kleur en materiaal. Toch is er verscheidenheid doordat ieder pand een eigen bekroning heeft en zowel de rode als de lichtgrijze baksteen bij de onderschei den panden elk op andere wijze zijn gebruikt.jfoto's H.Strijbos)

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1993 | | pagina 14