Erfgoedtoerisme als invalshoek
City-marketing
Geen onderscheid tussen Disneyland
en grachtengordel
Evenwichtig gebruik erfgoed
Technisch adviseur Meffert
trekt zich terug
historisch erfgoed omgegaan wordt.
In zijn boeken beschrijft hij talloze
West-Europese en Noord-
Amerikaanse voorbeelden. Over
bekend is natuurlijk de manier waarop
een stad als Amsterdam haar 17de
eeuwse geschiedenis koestert. Maar in
zijn boeken komen ook voor ons
minder bekende steden aan de orde.
Een voorbeeld, in een stad als Istanbul
zijn de financiële middelen schaars
maar de stad is rijk bedeeld met monu
menten. Het is begrijpelijk dat de
keuze tussen het behoud van een
Kemalistisch paleis, een Ottomaans
zomerverblijf, een Byzantijnse kerk of
een overblijfsel uit de Klassieke
Oudheid een politieke keuze is die
heel wat conflicten met zich mee kan
brengen. Istanbul, Ottawa, Colmar,
Halifax, Portsmouth, Norwich...,
Ashworth haalt zijn voorbeelden
overal vandaan. En steeds stelt hij zich
de vraag welk beeld van een stad
hersteld en behouden wordt. Of deze
beelden historisch betrouwbaar zijn, is
in zijn optiek niet van belang, wel wie
de keuzes maakt en vooral waarom.
Op de vraag naar het waarom zijn
natuurlijk vele antwoorden mogelijk:
monumenten kunnen om uiteenlo
pende en vaak tegenstrijdige redenen
beschermd worden, de geschiedenis
bedient meerdere markten. Ashworth's
invalshoek is het toeristisch gebruik
van de historische omgeving, het
erfgoedtoerisme.
Erfgoedtoerisme is slechts een deel
van het toerisme, en het toerisme is
slechts één van de motieven voor de
bescherming en de promotie van de
verleden tijd. En daar komt bij dat
slechts een klein deel van de monu
menten door toeristen bezocht wordt.
Toch kan, in de visie van Ashworth,
het toerisme een wezenlijke bijdrage
leveren aan de ruimtelijke kwaliteit
van een stad.
Dit gemeenschappelijk belang van
monumentenzorg, cultuurtoerisme en
stadsplanning vat hij samen in de term
erfgoedplanning.
Zijn invalshoek is zeker interessant.
Restauraties zijn steeds moeilijker te
financieren. Willen er desondanks nog
gelden vrijgemaakt kunnen worden
om een restauratiestroom op gang te
houden, dan zullen andere bronnen
aangeboord moeten worden. Het
toerisme is een van deze mogelijkhe
den. In dit zelfde licht moet een
modieus begrip als city-marketing
beoordeeld worden. Bij het aanprijzen
van een stad als vestigingsplaats voor
bedrijven of als een plezierig winkel
centrum kan een gerestaureerde
binnenstad als lokkertje dienen. Dit
zijn zeker belangrijke argumenten, die
stadsbestuurders ervan kunnen over
tuigen dat een investering in monu
menten op den duur vruchten zal
afwerpen.
Maar hoe gemeenschappelijk zijn de
belangen van monumentenzorg,
cultuurtoerisme en stadsplanning
eigenlijk?
Voor Ashworth bestaat hier geen
tegenstrijdigheid. Ik citeer: 'Het
erfgoed in een stad vormt een inter
pretatie van een denkbeeldig verleden,
dat door bepaalde consumenten wel
en door andere weer niet wordt gepre
fereerd. De inventarisaties die een
onderscheid maken tussen erfgoed en
pseudo-erfgoed, en tussen steden met
een 'echt' morfologisch cultuuraan
bod en plaatsen die meer doen denken
aan een historische 'Walt Disney-
wereld', demonstreren een onvermo
gen om te begrijpen wat erfgoed is en
getuigen van een elitair intellectueel
snobisme.'
De wetenschapper prof. dr G.J.
Ashworth is geen Heemschutter die
op de barricaden staat voor het behoud
van het historisch erfgoed. 'Erfgoed
planning', zo schrijft hij ergens, en ik
parafraseer en vertaal tegelijkertijd,
'behoort tot de verantwoordelijkheid
van de politiek. Ik geef alleen het
kader aan waarbinnen beslissingen
genomen kunnen worden en schets de
mogelijke consequenties. Ik lobby
niet, het gaat er mij alleen maar om
dat beslissingen doordacht genomen
worden en dat men weet heeft van de
gevolgen die dit kan hebben.'
In een van zijn boeken geeft hij een
geïllustreerd overzicht van mogelijke
vormen van erfgoedplanning. Een
rigide teruggerestaureerd stukje stad
ergens in Hongarije wordt op één lijn
gesteld met het gecreëerde erfgoed
van een in multiplex uitgevoerde
fagade van een 'cowboy-stadje', dat
ergens in de Verenigde Staten tegen
een supermarkt is gespijkerd. Inder
daad: het onderscheid tussen Disney
land en de Amsterdamse grachtengor
del is verdwenen.
Men kan nu natuurlijk zijn schouders
ophalen en Ashworth's werk terzijde
leggen, maar toch wordt dan naar mijn
idee tekort gedaan aan de inzet van
zijn analyses. Doordat hij geen partij
kiest, kan hij duidelijk aangeven welke
wegen gekozen kunnen worden bij
erfgoedplanning. De mogelijkheden
zullen voor iedere stad verschillend
zijn. En, als het daadwerkelijk gaat om
restaureren of om de keuze tussen
sloop of reconstructie dan blijft het
zaak om als Heemschut op de bres te
staan. Heemschutters volharden
desondanks in hun 'onvermogen om
te begrijpen wat erfgoed is'. Het is hun
taak om anderen ervan te overtuigen
dat dit geen 'elitair intellectueel
snobisme' is.
Ashworth: 'Monumentenzorg,
cultuurtoerisme en het ruimtelijk
beleid dat gericht is op verbetering
van het stedelijk woon- en leefmilieu
moeten eikaars doelstellingen niet
volledig afwijzen. Gezamenlijk moet
gezocht worden naar een evenwichtig
gebruik van het stedelijk erfgoed. Een
mogelijkheid hiertoe is het opstellen
van een kosten-baten analyse waarin
naast materiële tevens immateriële
waarden worden opgenomen.'
In februari 1994 houdt hij zijn inaugu
rele rede en in dat zelfde jaar zal zijn
nieuwste boek 'Dissonant heritage'
verschijnen bij Belhaven Press.
Math Berk ers is geograaf te Raalte
Dc incest recente boeken van prof. dr G.J. Ashworth:
The Towist-Historic City. Beihaven Press. London, 1990.
Heritage planning. Gco Pers. Groningen, 1991.
New HeritageNew lluropc. Routlcdgc, London, 1993.
Dissonant Heritage. Belhaven Press. (1994)
De technisch adviseur van de
Provinciale Commissie Heem
schut Overijssel de heer
B. Meffert zal wegens zijn snel
verslechterende gezondheid
zijn functie niet meer kunnen
uitoefenen.
De PC Overijssel heeft hiervan
met verslagenheid kennisgeno
men. De heer Meffert zal tot
zijn spijt het werk van de PC
vanaf de zijlijn moeten gaan
volgen.
Hij behoort tot de eerste regio
naal werkende technisch advi
seurs, die de PC's van Heem
schut hebben gediend.
Hij heeft altijd garant gestaan
voor een unieke samenwer
kingsrelatie tussen Heemschut
en het Oversticht.
De PC Overijssel heeft beslo
ten Meffert voor te dragen
voor toekenning van het erete
ken van de Bond, de Ton
Koot-penning.
Richard Kerslid van de
PC Heemschut Overijssel
