Na de dood van De Lange kwam het
huis in handen van Comelis Gerritsz.
Honigh, de schoonzoon van de overle
den koopman. Die diende er diep voor
in de buidel te tasten: 7100 gulden.
Nadat Cornelis het tijdelijke voor het
eeuwige had verwisseld werd zijn
schoonzoon Comelis Comelisz. Honigh
die gehuwd was met Grietje Haremaker,
de nieuwe eigenaar/ bewoner. Die
Grietje was een taaie, overleefde drie
echtgenoten en zwaaide ruim een
halve eeuw de scepter over het pand.
Gemeentehuis
Op 31 augustus 1854 kwam het deftige
gebouw van de weduwe Grietje Kuyper
onder de hamer tijdens een openbare
veiling. Het Zaandijkse gemeentebe
stuur kocht het statusobject voor
5.050,^ en zag een droom in vervul
ling gaan. De aankoop had nogal wat
voeten in de aarde. Weliswaar wen
sten de vroede vaderen van Zaandijk
een passende behuizing - voor 1854
kwam de raad bijeen in de Regenten
kamer van het weeshuis - maar de
gemeentekas was schoon leeg. Uitein
delijk werd de aankoopsom bijeen
gescharreld door leningen van raads
leden en gezagsgetrouwe gemeen
teambtenaren.
Op27juni 1856 werd het voorname
huis officieel in gebruik genomen als
gemeentehuis en vond op die dag de
eerste raadsvergadering plaats. De
vroede vaderen zaten vanaf die tijd in
een sjieke omgeving, op het pluche in
de voormalige salon, ingericht in
Louis XV-stijl. Aan de indeling van
het gebouw was in de loop der tijden
nauwelijks iets veranderd, alleen het
interieur had rond 1800 een grondige
restauratie ondergaan onder een van
de vorige eigenaars. Op zich was het
tijdstip van die restauratie verwonder
lijk, want rond het begin van de vorige
eeuw ging het bergafwaarts met de
economie, ook in Zaandijk waar in
1795 honderd man van de Franse
troepen waren ingekwartierd. De
Voormalige raadszaal van het gemeentehuis, nu in gebruik als trouwzaal.
Franse bezetting had het leven ontre
geld en de schatkist geplunderd. Dat
had gevolgen voor de burgerij. Er
werd een dringend beroep gedaan op
de goedgeefsheid van de burgers en de
ontvanger van Haarlem begaf zich
naar het Weefhuis van Zaandijk om de
gulheid in ogenschouw te nemen.
Blijkbaar had de eigenaar van het pand
aan de Lagedijk 104, Cornelis Gerritsz.
Honigh, niet het achterste van zijn
tong laten zien, want hij liet in die
zorgelijke tijden de salon optrekken in
Louis XV-stijl en gaf tevens opdracht
om een nieuw plafond aan te brengen,
voorzien van decoratief schilderwerk.
De muren in de salon liet hij
verfraaien met geschilderd behang op
linnen, meest taferelen, waarschijnlijk
op het doek gezet door rondtrekkende
kunstschilders die tijdens de Franse
bezetting al zwervend aan de kost
probeerden te komen. In 1804 kreeg
het huis er zelfs een haakse uitbouw
aan de achtergevel bij, een zogenoemd
--f A,
De statige Ingang met rijkversierd bovenlicht.
De geraffinneerde 'statietrap'.
voorschot met een getoogd plafond.
Koningin Wilhelmina
Comfortabel gezeten gingen de raads
leden de gemeentelijke problemen te
lijf. Geen gemakkelijke taak want
zuinigheid stond op de eerste plaats.
Bovendien bevatte de goegemeente
Zaandijk lang niet allemaal brave
burgers. De dorpelingen stonden
elkaar nogal eens naar het leven,
mieterden elkander in de wegsloot om
een geschil op te lossen en gaven zich
over aan wederrechtelijke toeëigening
van andermans eigendommen. Maar
behalve dorpelingen passeerde ook
koninklijk bezoek de drempel van het
raadhuis. Op 17 april 1899 schreed
Koningin Wilhelmina in stemmig
zwart door de vertrekken. Ook Hare
Koninklijke Hoogheid prinses Juliana
zette haar voeten over de drempel.
Op 2 juli 1936 werd zij er, vooraf
gaand aan de officiële opening van de
naar haar vernoemde brug over de
Zaan, onthaald op een kopje thee.
Nieuwe bestemming
Ruim 117 jaar heeft het koopmanshuis
van De Lange gefungeerd als raadhuis
van de gemeente Zaandijk. Met de
vorming van de gemeente Zaanstad
verloor het pand op 31 december 1973
zijn status als gemeentehuis. Het heeft
daarna nog jarenlang dienst gedaan als
hulpsecretarie en als onderkomen
voor enkele gemeentelijke diensten.
Met de voltooiing van het Stads
kantoor verdwenen de laatste gemeen
telijke diensten eind 1990 uit het
gebouw aan de Lagedijk. De gemeente
Zaanstad, eigenaresse van het voorma
lige raadhuis, was echter niet van zins
haar historisch bezit van de hand te
doen. Financieel was het echter
onmogelijk om als gemeente zelf alle
historische panden in de streek te
beheren. Een drietal Zaankanters trok
zich het lot aan van het aan verval
27
