D. Koenders
Jj
Vooral Uw
Leiwerken
Leidekkersbedrijf
Natuurleien
Leipannen
Torenwerk
Lood-, zink- en koperwerk j
A. A. BOGAERTS-VAN NULAND B.V.
Schuine muurtjes niet voor niets
Effect wordt overtrokken
Gespecialiseerd in restauratie- J
en renovatiewerk u
Alles onder garantie j
Tel. 05450-9 22 17 lï
Nijverheidsweg 3 - Neede f\
Fax 05450-9 22 19 t
nieuw, reparatie- en onderhoudswerken
ook Eternit en shingles - daken
door geheel Nederland
Leidekkersbedrijf M. Maurix
Bolswarderweg 2, Tjerkwerd (Fr.) Tel.: (05157) 2030
leidekkers-, loodgieters- en koperwerken
installatie van bliksembeveiligingen
sinds 1875 im- en export van dakleien
Walstraat 3-5 5371 AL Ravenstein
Telefoon (08867) 1586-3722
Postbus 15 5370 AA Ravenstein
weinig mogen baten. Het laatste restje
van de toenmalige stadswal, de Waag,
staat nog altijd bekend als onbedoeld
urinoir.
Niet alleen is het probleem oud, ook
wordt al sinds jaar en dag naar oplos
singen gezocht. Volgens Van derKlugt
van TNO moet de eeuwenoude
gewoonte om gebouwen te voorzien
van een zogenaamde plint ook in dit
licht worden bezien. Voor de onderste
meter van een muur gebruikte men
steevast een hardere, minder poreuze
steensoort. Dat helpt tegen optrek
kend vocht en tegen opspattend water,
maar wellicht had men bij de bouw
ervan ook het destructieve werk van
muurplassers in gedachte, aldus de
steenexpert.
T.A.J. Rouwhorst van de Amsterdamse
Dienst Monumentenzorg heeft in
verband met ons onderwerp een kunst
historisch primeurtje. Met collega's
heeft hij eens van gedachte gewisseld
over de mogelijke functie van de schuin-
oplopende metselwerkjes tussen straat
en muur zoals je die vaak bij monu
menten aantreft (bijvoorbeeld bij de
Amsterdamse Oude Kerk). Aanvankelijk
vermoedde men dat deze aanbouwsel-
tjes bedoeld waren om scheve muren
en funderingen opnieuw op elkaar aan
te laten sluiten, ten einde de muur
weer steun te geven. Maar in de meeste
gevallen bleek dat helemaal niet het
geval te zijn. Rouwhorst: 'Wij nemen
nu aan dat ze tot doel hadden om de
urine van de muur af te laten stromen
om te voorkomen dat muur en funde
ring werden aangetast,'
Ook de traditionele stoeppalen waar
tussen een ketting of een stang wordt
gehangen, zoals die momenteel nog
rond een deel van de Oude Kerk staan,
dienden volgens Rouwhorst mogelijk
van oudsher al tegen het urineren.
Na alle verontrustende geluiden komt
architect W. Kramereen specialist in
de restauratie van monumenten, met
een uiterst ontnuchterend verhaal.
Kramer is momenteel druk bezig met
het herstel van patiënt de Waag en
maakt zich absluut geen zorgen over
de uitwerking van urine: 'Als ik zie hoe
goed het gebouw er na vijfhonderd jaar
nog bij staat, denk ik: pis er nog gerust
maar een tijdje tegenaan. Dit gebouw
heeft wel zwaardere stormen door
staan. Je mag nooit vergeten dat tot
1600 het zoute water van de Zuiderzee
tegen de muren klotste.
Kramer ziet geen heil in allerlei
moderne methoden om de aantasting
door zoutkristallen te bestrijden. 'Je
moet niet te veel frunniken aan iets wat
al zo lang staat. In de loop der tijd heeft
zich op de baksteen een weerbesten-
dige laag gevormd. Bij een grondige
reiniging is de kans groot dat die
verdwijnt en de zachte rode baksteen
die dan te voorschijn komt is veel
kwetsbaarder. Al die verhalen over de
gevolgen van urine die - om wat voor
reden dan ook - nu opeens in de pers
verschijnen, ik til er niet zo zwaar aan.
Het is net als met de paniek over de
verwoestende werking van zure regen
op monumenten een tijdje terug. Hoor
je nu niks meer van.
Een jaar of drie geleden was het opeens
de boktor. Half monumentaal
Nederland leek opeens ineen te storten.
Momenteel worden de gevolgen van
het urineren overtrokken. Dat waait
ook wel weer over.'
De meest voor de hand liggende oplos
sing van het probleem is eerherstel voor
het publieke toilet.De laatste decennia
is het aantal 'openbare secreten' enorm
afgenomen. De voorgenomen terug
dringing van het autoverkeer uit de
binnensteden en de ruimtewinst die dat
tot gevolg zal hebben, geeft evenwel
nieuwe mogelijkheden. Vaak genoeg is
bovendien gebleken dat een smaakvol
ontworpen gemak op zijn beurt zelf
uitgroeit tot bouwkundig monument.
Fant Voogd isfree lance journalist te
Atnsterdam
25
