Plan voor dr Larijweg te Ruinerwold
De gedachte dat onze monumenten in de kleinere gemeenten niet in goede
handen zouden zijnwordt in de gemeente Ruinerwold met overtuiging
ontzenuwd. De gemeente ijvert al jaren, binnen de mogelijkheden die een
gemeente van zo'n 3500 inwoners heeft, voor het behoud van een markant
stukje platteland, de dr Larijweg.
MATH BERKERS
Larijweg 100 na de restauratie.
Deze weg vormt niet alleen een
markant stukje platteland maar zeker
ook een markant stukje Nederland.
Voor de mens hier zijn eerste voet
stappen neerzette, was dit deel van ons
land, Zuidwest-Drenthe, een drassig
en ontoegankelijk veengebied. Een
groot deel van Nederland was voor die
tijd moeras. De bewoningsgeschiede-
nis van Nederland is het verhaal van
'de strijd tegen het water'. Een cliché,
maar waar!
De venen van Ruinerwold werden op
initiatief van de Benedictijner abdij te
Ruinen vanaf de 12 de of 13 de eeuw
ontgonnen. Ontginnen betekent in
zo'n geval ontwateren, sloten graven
en dijken opwerpen, en - met de voor
uitgang van de techniek - bemalen. De
ontginning begon bij de dr Larijweg,
zoals meestal, op een wat hoger
gelegen en dus bewoonbare zandrug.
Dit verklaart de langgerekte vorm van
de (laag)veenontginningsdorpen. En
letterlijk langgerekt, de dr Larijweg
loopt van de kern van Ruinerwold tot
de grens van de gemeente Ruinen, in
totaal zo'n zeven kilometer.
Van hogerhand, in Ruinerwold door
de Benedictijner monniken, werd de
kavelbreedte vastgesteld. De breedte
stond vast, de kavellengte hing af van
de uitgestrektheid van het veengebied
en kan af en toe zelfs in kilometers
uitgedrukt worden.
Een oer-hollands landschap
De geschiedenis van de bebouwing is
vanzelfsprekend jonger. De meeste
van de ruim 100 boerderijen zijn 18de
eeuws. In hoofdopzet zijn het allemaal
boerderijen van het hallehuis-type. Ze
zijn in de loop der jaren flink verbouwd
en vertimmerd. Het materiaalgebruik
bleef gelijk: hout, baksteen, riet en
dakpannen; maat en schaal verander
den niet wezenlijk.
De meeste boerderijen hebben een
goed verzorgde erfbeplanting en mooi
aangelegde tuinen. De weg wordt
begeleid door majestueuze perebo
men, in de bloesemtijd een prachtig
gezicht.
Ligboxenstallen van beton, staal en
golfplaten
Het eeuwenoude evenwicht van deze
cultuurlandschappen wordt steeds
wankeler. De nieuwbouw met zijn
ligboxenstallen van beton, staal en
golfplaten, voegt zich niet meer zo
vanzelfsprekend in de bestaande
bebouwing. Door de steeds toene
mende schaalvergroting binnen de
landbouw dreigt leegstand en is het
gevaar groot dat de fijnmazige stro
kenverkaveling van dit slagenland
schap verdwijnt.
Het gebied valt onder de ruilverkave
ling Ruinerwold/Koekange die op dit
moment in uitvoering is. Het is
afwachten in hoeverre de kleinschalige
strokenverkaveling bij de herverkave
ling gespaard gaat worden. Dat de bij
een ruilverkaveling gebruikelijke
boerderijenverplaatsing uiteindelijk
tot leegstand zal leiden is te verwach
ten.
De gemeente Ruinerwold onderkent
dit probleem al langer. In de meer
jarenramingen voor het Dorps
vernieuwingsfonds zijn voortdurend
posten voorzien voor het ontwikkelen
van beleid voor de dr Larijweg. Er
bestaat al een subsidieregeling voor
het herstel van de rieten daken, het
onderhoud van de erfbeplanting en de
tuinen hebben de aandacht. De
gemeente voert met de bescheiden
middelen die de Monumentenwet
biedt een restauratiebeleid.
Maar al worden kosten noch moeite
gespaard, met behulp van dit traditio-
nele instrumentarium kan het behoud
van ruim 100 soms zeer monumentale
boerderijen en 7 kilometer cultuur
landschap niet gewaarborgd blijven.
Utopische plannen uit den boze
Begin dit jaar organiseerde de
gemeente Ruinerwold een studiedag
over de dr Larijweg. Het doel van deze
dag was te komen tot een duidelijke
visie hoe de weg beschermd zou
moeten worden.
Het vanzelfsprekende uitgangspunt
van de gemeente dat zonder de mede
werking van de bewoners weinig te
beginnen valt, werd op deze studiedag
nog eens bevestigd. Gecompliceerde
en utopische plannen zijn uit den
boze: geleidelijkheid en bescheiden
heid zijn beter op zijn plaats.
Beeldkwaliteitsplan
100 individuele panden zijn, mocht
men dit al willen, niet afzonderlijk te
beschermen. Dit is de reden dat
tijdens de studiedag het beeldkwali
teitsplan als de meest geschikte plan-
vorm kwam boven drijven.
Met een beeldkwaliteitsplan hoopt de
gemeente sturend en stimulerend te
kunnen optreden. Het plan zal de
basis moeten worden voor de op
uitvoering gerichte plannen, zoals erf-
en tuinplannen, de voorrangsregeling
bij subsidiëring van rieten daken en
een stimuleringsregeling voor de
aanpassing van gevels.
De gemeente Ruinerwold heeft een
verzoek ingediend bij de provincie
Drenthë voor een substantiële
bijdrage uit het stimuleringsfonds
stads- en dorpsvernieuwing. Als dit
verzoek gehonoreerd wordt, kan de
planvorming van start gaan.
Math Berkers is geograaf te Raalte
21
