Ook een dijk is een monument
Wat oorspronkelijk West-Friesland heette was een eiland omgeven door een
dijk, die nog altijd bestaat maar geen waterkerendefunctie meer heeft: de
Westfriese Omringdijk. Hij ligt er nog redelijk onaangeroerd, al sinds 1334
toen het laatste sluitstuk zijn plek gevonden had. De lengte kwam daarmee op
126 km. Het verstedelijkte en dicht bevolkte Noord-Holland dreigt echter ook
dit monument niet onaangetast te laten en vandaar dat de dijk in 1983 tot
beschermd monum.ent werd verklaard door de provincie. Daarmee was het de
eerste dijk in ons land, die dat etiket kreeg.
JAN DERK GERRITSEN
600 jaar oud wier
In 1986 plaatste de provincie ook de
wierdijk op Wieringen op de monu
mentenlijst, de enige Wierdijk overi
gens in dit gewest, bijna 12 km lang en
al in de 12de eeuw aangelegd. Een
directe waterkerende functie had deze
niet, daarvoor diende de noordelijke
dijk van het voormalig eiland, dat van
die windzijde ook het meest te vrezen
had. De wierdijk, waar we het hier
over hebben ligt ten zuiden van het
eiland, globaal gesproken van
Westerland tot Oosterland. Daar
werd voorheen het eiland begrensd
met laagveen maar toen dat steeds
meer werd weggeslagen door de zee is
men in de 12 de eeuw met de bouw van
de wierdijk begonnen. Wier, een soort
zeegras, kwam van de wadden, waar
het in ruime mate groeide en gemaaid
werd door vissers, die er zo nog een
centje bijverdienden. Opgestapeld
vormde het een hechte, massieve dijk,
die vermoedelijk tussen palen werd
opgesloten.
De dijk kalft af
De wierdijk van Wieringen verloor
zijn primaire waterkerende functie
definitief na de drooglegging van de
Wieringenmeer. Hij heeft nu nog een
secundaire functie voor onze droge
voeten, maar is vooral cultuurhisto
risch van belang en wordt agrarisch
gebruikt. Daar zit hem uit bescher
mingsoogpunt nu net de voornaamste
bedreiging. Aan de ene kant is de
begrazing van de dijk door vee onmis
baar voor het onderhoud van de dijk,
aan de andere kant zijn de dieren, die
het gras kort houden juist de veroorza
kers van de verwoesting van de dijk: ze
schuren er tegen aan, ze slijpen de
kanten weg en vooral de oudere en wat
zwaardere beesten richten de meeste
schade aan. En toch zijn ze nodig,
want de dijk is te steil om deze te
bewerken met machines. En juist het
feit, dat hij smal en steil is maakt de
dijk zo uniek. Wier heeft opeengepakt
die compactheid en intensiteit, die
haar onvergelijkbaar maakt met enig
ander materiaal. Maar door de
uitschuring hebben ook weer en wind
vat op het op vele plaatsen blootlig
gende wier.
Geïntegreerd beheer
Hoe rijkje fantasieën en innig je waar
dering ook mogen worden, als je langs
dat wit uitgeslagen wier strijkt en er
- een mens kan het niet laten - stukjes
van in je hand neemt en als een relik
wie beschouwt, toch moeten er maat-
De wierdijk van Wieringen (foto Jan Gerritsen)
regelen genomen worden om te voor
komen, datje er straks helemaal niets
meer van ziet, laat staan voelt.
Het beherende waterschap,
Aangedijkte Landen en Wieringen
heeft daar ideeën over. Zo schreef
hoofd Technische Dienst van het
waterschap, de heer BK. van Rijswijk
een inventarisatierapport en heeft hij
ook de provincie en met name gede
puteerde mevr. Van Diepen-Oost met
het probleem geconfronteerd. De
heer van Rijswijk heeft wel een paar
ideeën:
- het wier weer, zoals voorheen onder
een stuk aarde stoppen en een klein
gedeelte open laten, zodat het wier
toch nog ergens 'in het echt' te zien is.
- wel schapen maar geen vee meer
laten grazen met uitzondering van
éénjarig, dus licht vee.
- de openbare toegankelijkheid van de
dijk, die het waterschap oorspronkelijk
voor het gedeelte De Haukes-Den
Hoelm wilde beëindigen en waarvan
na protest van de gemeente
Wieringen werd afgezien, aan regels
binden.
Overigens is de recreatieve druk met
enkele tientallen wandelaars per jaar
nog niet erg groot, maar kan dat na de
nodige publiciteit zeker worden.
Bovendien is ook de ecologische
waarde erg groot: er is een heel
bijzondere vegetatie, die mede veroor
zaakt wordt door het wier, dat
ondanks de blootstelling aan weer en
wind een aanzienlijk hoog zout- en
jodiumgehalte heeft, waardoor weer
bepaalde bijzondere insecten worden
aangetrokken.
jan Derk Gerritsen is PR-medewerker
van de PC Heemschut Noord-Holland.
24
