Nieuwezijds Kolk zijn van houten
schotten voorzien. De meeste monu
menten zijn gekraakt en verkeren in
een slechtere staat dan in het midden
van de jaren tachtig, toen de architect
Gerard de Klerk een plan voor een
hotel, woningen en winkels op dit
terrein ontwierp.
Het plan 'Sint Geertruidenhof'
Het plan 'Sint Geertruidenhof
(1986/87) van De Klerk is genoemd
naar het voormalige Sint
Geertruidenklooster en bestond uit
een nieuw te bouwen drie-sterren
hotel, woningen, winkels en horeca
gelegenheden. De winkels waren
hoofdzakelijk gesitueerd aan de
Nieuwendijk met op de bovenverdie
pingen woningen. De hoofdingang
van het hotel bevond zich in het
monument Nieuwezijds Kolk 19. De
rijksmonumenten die op dit terrein
staan waren in het plan geïntegreerd
en zouden gerestaureerd worden. De
nieuwbouw was opgebouwd uit zes
verdiepingen en was voorzien van
bakstenen gevels met betonnen lateien
boven de ramen. De gevel had een
verticale en een horizontale geleding.
De twee buitenste traveeën waren vijf
verdiepingen hoog om een trapsge
wijze overgang te scheppen naar de
aangrenzende monumenten. Ondanks
het feit dat dit plan door het College
van Burgemeesters en Wethouders
was goedgekeurd en een monumen
tenvergunning voor het plan was
verleend, is het plan wegens faillisse
mentvan de toenmalige eigenaar van
de grond en de daarop aanwezige
bebouwing niet uitgevoerd. In
september 1988 werd de bestaande
bebouwing en grond geveild en aange
kocht door de AMRO-bank.
Na een mislukte poging in 1990 van
de Spaanse architect Ricardo Bofill, die
een plan ontwierp voor nieuwbouw
met een tachtig meter hoge toren,
heeft de ABN-AMRO
Projectontwikkeling de opdracht in
handen gegeven van architect Ben van
Berkel.
Het plan 'De Kolk'
In het nieuwe gezamenlijke ontwerp
van Van Berkel en De Klerk (afb. 2 en
3) blijft de hoofdstructuur van de
stegen behouden. De oorspronkelijke
bedoeling om dit gebied een winkel-,
horeca-, en woonbestemming te geven
blijft in het plan gehandhaafd. De
hoofdingang van het hotel is net zoals
bij het plan 'Sint Geertruidenhof aan
de Nieuwezijds Kolk gepland.
Hiervoor moet het monument
Nieuwezijds Kolk 19 gedemonteerd
worden. Een kantoor is in het plan
opgenomen op de hoek van de
Nieuwezijds Voorburgwal en de
Nieuwezijds Kolk, waar nu het lege
Van Gend en Loos gebouw staat. Bij
het gebouw van Van Gend en Loos is
de hoek van de Nieuwezijds Kolk
afgeschuind. In de geplande nieuw
bouw wordt de oorspronkelijke rooi
lijn hersteld door de gevels van het
kantoor op de hoek boven de ingang
in een glazen punt te laten samenko
men.
Van Berkel heeft een eigentijds
ontwerp gemaakt met een historisch
referentiekader. Door zijn materiaal
gebruik verwijst hij naar de traditie
van het bouwen in natuurlijke mate
rialen. Zijn vormgeving is origineel en
modern. Een verticale en horizontale
geleding zorgt voor variatie in de
opbouw van de gevel. Van Berkel
heeft niet gekozen voor een grote
bouwmassa met een plat dak, maar
voor verschillende bouweenheden met
daken op verschillende hoogtes. De
gevels zijn gelaagd en vormen als het
ware de huid van de bebouwing. Het
gebruik van baksteen refereert naar de
bakstenen gevels van de omliggende
bebouwing maar is op een moderne
wijze geïnterpreteerd door het
gebruik van brede en diepe voegen.
De ramen zijn voor de gevel geplaatst
in plaats van in de gevel en zijn tevens
voorzien van blank-houten kozijnen.
Op de hoek van de Nieuwe
Nieuwstraat en de Nieuwendijk
komen op de begane grond winkels
met de toegang tot een overdekte
passage. Hierboven worden koopwo
ningen gerealiseerd. De twee bouw
blokken zullen door loopbruggen over
de Dirk van Hasseltssteeg worden
verbonden. Loopbruggen worden
steeds vaker in de binnenstad gebruikt
als verbinding tussen twee bouween
heden, zoals Bijvoorbeeld bij de
Beursstraat en de Hasselaersteeg.
De bebouwing in de Dirk van
Hasseltssteeg zal op de bovenste
verdieping terugliggen van de rooilijn
in verband met het doorlaten van
daglicht. Deze steeg wordt in het
midden verbreed. Winkels en horeca
gelegenheden zijn hier gepland.
De historische aspecten van het plan,
met name dë restauratie van de monu
menten wordt verzorgd door De
Klerk. De restauratie-plannen liggen
al sinds 1986 gereed.
Problemen met verlenen van
monumenten- en bouwvergunning
Het plan 'De Kolk' heeft een discussie
op gang gebracht m.b.t. een aantal
zaken, zoals: de vorm, schaal en
functie van de nieuwbouw; het behoud
van de twaalf rijksmonumenten die op
dit terrein staan; de grootte van de
ondergrondse parkeergarage van twee
bouwlagen en de verontreiniging van
de grond en de sanering daarvan.
In november 1992 zijn veel bezwaar
schriften ingediend bij het
Amsterdamse College van
Burgemeester en Wethouders naar
aanleiding van het ter inzage leggen
van het plan.
De bouwaanvraag is op 10 december
1992 behandeld in de Monumenten
Commissie. Er is bezwaar gemaakt
tegen de wijze waarop de twaalf rijks
monumenten in het plan zijn opgeno
men. Het gaat hier om de volgende
monumenten: Nieuwezijds Kolk 7, 9,
11 (voor- en achterhuis) en 19; Dirk
van Hasseltssteeg 2, 4, 5, 6, 7, 29, 39
en de Nieuwe Nieuwstraat 16. Negen
monumenten zullen volgens het inge
diende plan worden gedemonteerd
zodat een ondergrondse parkeerga
rage met een capaciteit van circa 400
parkeerplaatsen gebouwd kan worden.
Niet alle gedemonteerde monumen
ten zullen herbouwd worden op dit
terrein. Nieuwezijds Kolk 19 en Dirk
van Hasseltssteeg 29 zullen niet
herbouwd worden. Het achterhuis van
Nieuwezijds Kolk 11 zal zelfs gesloopt
moeten worden, terwijl het voorhuis
zal blijven staan. Naast de genoemde
twaalf monumenten is er nog een
monument dat reeds enige tijd
geleden is gedemonteerd met
berbouwplicht, namelijk Dirk van
Hasseltssteeg 14. In het plan wordt dit
pand niet herbouwd.
Heemschut tegen demontage en sloop
De Monumenten Commissie, Bureau
Monumentenzorg en Bond
Heemschut zijn tegen de demontage
van de negen rijksmonumenten en
tegen de sloop van het achterhuis van
Nieuwezijds Kolk 11Deze organisa
ties staan voor een integraal behoud
van de afzonderlijke monumenten.
De verschillende gezichtspunten
leiden momenteel tot vele besprekin
gen tussen de afzonderlijke partijen.
Inmiddels heeft de gemeente alle
aanvragen voor een monumenten
vergunning afgewezen. Wat de
geplande parkeergarage betreft: het
definitieve aantal parkeerplaatsen staat
nog niet vast. De mogelijkheid wordt
besproken om de parkeergarage
kleiner te maken. De monumenten
zouden hierdoor aan de rand van de
parkeergarage komen te staan waar
door de noodzaak tot het afbreken en
naderhand weer opbouwen van de
monumenten zou komen te vervallen.
Of dit in economisch opzicht haalbaar
is wordt momenteel onderzocht. Deze
optie houdt namelijk in dat de
parkeergarage waarschijnlijk niet
openbaar kan zijn en alleen bestemd
zal zijn voor de bezoekers van het
hotel en bewoners van de geplande
koopwoningen.
Mogelijke oplossingen voor het
behoud van de monumenten
De architecten en het Bureau
Monumentenzorg zijn momenteel in
bespreking over een haalbare oplos
sing voor het behoud van de monu
menten. In december 1992 en januari
1993 heeft ook de Bond Heemschut
hierover besprekingen gevoerd met
Gerard de Klerk en de opdrachtgever.
Een mogelijke oplossing die door De
Klerk is geopperd, is het demonteren
van de Nieuwzijds Kolk 19 en de Dirk
van Hasseltssteeg 29 en deze, samen
met de reeds gedemonteerde Dirk van
