Tegels lichten
De luxueus vormgegeven schuur in vroeger tijd.
is al van veraf zichtbaar. Het midden
wordt geaccentueerd door een mooi
gebeeldhouwd timpaan, en ook de beide
hoekrisalieten zijn met een fronton
beëindigd.
Zeldzame fresco-schilderingen
De St. Gerlachuskerk is als kloosterka
pel gebouwd tussen 1720 en 1727. Sinds
1808 is het de kerk van de parochie St.
Gerlach. Dankzij deze nieuwe functie is
de bouwkundige staat van de kerk, in
tegenstelling tot de rest van het
complex, vrij redelijk. Nog niet zolang
geleden zijn zowel de binnen- als de
buitenkant gerestaureerd. De kerk
alleen al is een bezoek aan Houthem-St.
Gerlach meer dan waard.
De stijl is laat-barok, maar heel sober.
Het is een eenvoudige eenbeukige
ruimte, met een driezijdig gesloten koor
en een gedrukt tongewelf. Eenmaal het
zaalkerkje binnnengetreden is van deze
eenvoud weinig meer terug te bespeu
ren: het interieur is geheel beschilderd
in fresco-techniek, voor Nederland heel
zeldzaam. Is de architectuur vrij ingeto
gen, in de fresco's wordt de architectuur
heel wat rijker voortgezet. Trompe-
1'oeil, architectuur en schilderkunst
versmelten. De schilderingen maken van
het kerkje een barokke feestzaal, gewijd
aan de Heilige Gerlach. In het midden
staat bevindt zich zijn praalgraf. S.Gerlace
orapro nobis, Sint Gerlach bid voor ons.
Misschien wel het meest interessante
aan het hele complex is de pachthof.
Deze boerderij is in 1759 gebouwd naar
een ontwerp van JohanJoseph Couven,
een architect uit Aken. Het is een carré-
vormige boerderij, fraai vormgegeven en
zorgvuldig gedetailleerd. Het belang
rijkste gebouw is in feite de grote schuur
(zie ruïne op de foto). De ingang is een
imitatiepoort, de hele gevel is nagenoeg
blind. Voor deze schuur, aan de open
zijde van het carré liggen twee hoekpa-
viljoens. De ramen van deze paviljoens
zijn voorzien van een omlijsting in
mergel, maar de ramen en de roedenver-
deling zijn geschilderd. Helaas, ook van
de pachthof is de bouwkundige staat
bedroevend: het dak van de schuur is al
jaren geleden ingestort, al het houtwerk
is onherstelbaar aangetast en de
gebruikte mergel zal ook vervangen
moeten worden.
Een opgave voor de architect: op welke
wijze reconstrueer je dit bouwwerk?
De laatste bewoner van het kasteel en
eigenaar van het landgoed Baron de Selys
overlijdt in 1979 kinderloos. Het land
goed laat hij na aan de parochie
Houthem-St. Gerlach. Kerk en klooster
komen weer in dezelfde handen. In de
jaren daarna gebeurt er vrijwel niets, de
parochie is al die tijd niet bij machte om
het landgoed te beheren.
Maar nu is het dan eindelijk zo ver. Het
benodigde kapitaal voor de restauratie
wordt bijeengebracht door drie partici
panten: het kerkbestuur, dat ook een
klein deel van het kloostercomplex gaat
gebruiken ten behoeve van de parochie,
het Bisdom Roermond - zij wil een deel
verbouwen voor seniorenhuisvesting -
en tenslotte, de Camille Oostwegel
Holding, die het grootste deel van het
complex in gebruik zal gaan nemen als
hotel en restaurant. De planontwikke
ling is in handen van het Bureau
Coumans; voor het restauratieplan
tekent de architectengroep Mertens B.V.
Kritiek op restauratie-plan
Het landgoed is gered, maar niet ieder
een is even gelukkig met het voorge
stelde restauratieplan. Kritiek komt er
De koffiepot op mijn werktafel
staat op een heel mooi, vierkant
tegeltje. Dit tegeltje heeft een
licht glanzende metaalachtige
kleur en een geribbeld geome
trisch patroon, een klaverblad
motief binnen een gestreept
kader. Ik heb geen verstand van
aardewerk, maar waarschijnlijk is
het van rond de eeuwwisseling.
Al enkele jaren zorgt het er voor
dat het blad van mijn tafel niet
geschroeid wordt door de hete
onderkant van de koffiepot.
Het tegeltje is afkomstig van de
binnenplaats van het klooster
complex St. Gerlach. Het is
zeker niet mijn gewoonte, maar
toen ik nu zo'n vijfjaar geleden
het landgoed St. Gerlach
bezocht kon ik het niet laten: het
landgoed lag er zo troosteloos bij
en al heel wat tegeltjes van het
eens geheel geplaveide binnen
hof waren verdwenen.
Wat ik toen niet voor mogelijk
hield, wordt toch werkelijkheid.
Mocht men straks bij de restau
ratie een tegeltje te kort komen,
dan sta ik het mijne met liefde af.
M.B.
ondermeer van ir. Joost Renzenbrink en
ir. Lidwien Selman. Renzenbrink en
Selman zijn vorig jaar afgestudeerd aan
de Technische Universiteit Delft bij de
werkgroep Restauratie op een bouwhis
torisch onderzoek van het kloostercom
plex en een daaruit voortvloeiend restau
ratieplan. Naar hun idee worden in het
voorgestelde restauratieplan de belang
rijke eigenschappen van de bestaande
bebouwing niet erkend en gerespec-
JfW"
De sterk vervallen kasteelhoeve, de pachthof.
De schuur van de pachthof, nu een ruïne.
15
