Onderhoud: intrappen open deur?
Leo van der Meule
30
Een beetje een raadselachtige titel die betrekking heeft op de studiedag
'Monument en onderhoud' georganiseerd door de Nederlandse Vereni
ging van Monumentenzorgers, de Stichting Restauratie Informatie Cen
trum en de Federatie Monumentenwacht, tijdens beurs Restoration '92
in de RAI in Amsterdam. Menig monumentenliefhebber zal zich afvra
gen of de noodzaak van goed onderhoud niet zo langzamerhand tot ie
dereen doorgedrongen is en deze dag gelijkstond aan het intrappen van
een open deur. De sprekers en organisatoren trachtten het tegendeel te
bewijzen.
Op 9 november reikte de voorzitter van de Monumentenwacht Noord-Brabant mr. P. Pesch het
inspectierapport uit aan de heer en mevrouw De Quay, die zich voor hun monument als 1000-ste
abonnee van de Monumentenwacht hadden ingeschreven. De familie De Quay heeft zich erg
ingespannen om de voormalige woning van oud-premier en commissaris van de koningin dr. J.E.
de Quay De Hiersenhof te Beers in de oorspronkelijke staat te handhaven, (foto Hagemann
Fotografie)
De eerste drie bijdragen waren met
name gewijd aan de positieve gevol
gen van goed onderhoud èn de
rampzalige bij ontstentenis daarvan.
Goed onderhoud kan restauraties
niet volledig overbodig maken, wèl
kan het de periode tussen twee gro
te ingrepen aanmerkelijk verlengen.
Is een gebouw zonder onderhoud
gemiddeld na zo'n dertig jaar weer
aan restauratie toe, goed onderhou
den kan daar honderd jaar aan toe
voegen. Dat pakt natuurlijk financieel
veel voordeliger uit, het scheelt óók
onnodige, vroegtijdige vervanging
van authentiek materiaal. Iedere res
tauratie maakt een monument een
klein beetje minder echt, een klein
beetje minder monument in feite.
Goed onderhoud kan dat erosiepro
ces aanmerkelijk vertragen.
Het spreekt vanzelf dat de Monu
mentenwacht bij dit alles een positie
ve inbreng kan hebben. Maar dat
veronderstelt wel een paar zaken:
dat zij haar werk goed kan doen en
dat er naar haar adviezen geluisterd
wordt. Het schort aan beiden. De
provincies, vanouds verantwoordelijk
voor de monumentenwacht, hebben,
deels uit teleurstelling over hun af
kalvende rol in het nieuwe bestel,
hun bijdragen bevroren en zelfs ver
minderd.
Dertig teams
monumentenwachters
Er rijden op dit ogenblik dertig teams
door het land, die ongeveer 9000
monumenten controleren op allerlei
grote en kleine gebreken. Als om te
beginnen gemeenten met een vol
doende groot monumentenbestand
een eigen gemeentelijke monumen
tenwacht instellen krijgt de provincie
ruimte (lees: geld en manuren) vrij
om meer te doen in de kleinere ge
meenten en het landelijk gebied.
Subsidie-technisch kan er ook nog
veel verbeteren. Momenteel krijgt de
monument-eigenaar voor een res
tauratie beduidend meer subsidie
dan voor onderhoud. Zoiets stimu
leert hem niet om bijvoorbeeld de
onderhoudsadviezen van de monu
mentenwacht op te volgen. Verder is
het aantal regelingen, subsidies en
categorieën monumenten waarvoor
die weer dan wel dan weer niet gel
den veel te groot. Terwijl de vertwij
felde monument-bezitter zich door
een berg folders in alle kleuren van
de regenboog, onbegrijpelijke wette
lijke vaktaal en formulieren heenwor-
stelt, doen zich de knaagkever en de
houtzwam tegoed aan zijn zorgen
kind, het monument.
Papierberg
Bepleit werd in ieder geval de pa
pierberg en het aantal loketten te
verminderen en de bereikbaar
heid/aanspreekbaarheid van ambte
naren te vergroten. De provincies
zouden een veel zwaardere rol toe
bedeeld moeten krijgen bij het toe
kennen van subsidies voor onder
houd. Het signaleren van gebreken,
via de monumentenwacht, en het ter
beschikking stellen van geld om ze
te verhelpen zouden in één hand, de
provinciale moeten komen. Op ter
mijn goedkoop, eenvoudig en helder
voor de eigenaar. En tevens, niet on
belangrijk, een erkenning van het feit
dat ook de provincies verantwoorde
lijk zijn voor de instandhouding van
het cultureel erfgoed. Als dan in het
kader van restauraties voorzieningen
worden aangebracht om monumen
tenwachters ook op moeilijk bereik
bare plaatsen van een gebouw hun
inspecties uit te laten voeren zijn we
al een heel eind verder.
Er werd tevens een lans gebroken
voor het toepassen, bij opknapbeur
ten, van meer onderhoudsarme ma
terialen. Het is zeker iets dat in over
weging genomen moet worden,
maar de bij wijze van voorbeeld ge
toonde achttiende eeuwse gevel met
kunststof kozijnen is een waar gru
wel.
's Middags was het woord aan de
vooruitkijkers, de denkers en plan
ners. Natuurlijk kwam ook de com
puter eraan te pas. Het regende mo
dellen, dia's, sheets en sereens
maar met alle respect voor het denk
werk dat hier verzet is, wat heeft de
individuele bezitter van slechts één
monument - de grootste groep -
hieraan?
Is in plaats van al dat indelen, in
voeren, wijzigen en analyseren, ter
wijl die kever en die zwam lekker
doorgaan, een waakzame eige-
naarsblik op die open deur niet vol
doende?
