Onze Lieve Vrouwetoren in de steigers
Hans Fuchs
28
De Onze Lieve Vrouwetoren in Amersfoort gaat in de steigers. Door een
bijdrage uit de Knelpuntenpot kan medio 1993 een begin worden ge
maakt met de restauratie van de gotische toren.
Al enige jaren dringt de Sectie Monu
mentenzorg van de Dienst Stadsbe
heer en Milieu van Amersfoort aan op
de restauratie van de Onze Lieve
Vrouwetoren. De toestand waarin het
monument verkeert is alarmerend. Het
beeldhouwwerk van Ettringer tufsteen
aan de gevel kan met de hand worden
gebroken, de kleine traptoren werkt
zich los van de grote toren en de pij
lers in de top vertonen scheuren.
De restauratie gaat ruim tien mil
joen gulden kosten, en dat gaat het
gemeentelijke BRRM-budget voor de
monumentenzorg (vijf ton per jaar)
verte boven. Dankzij een bijdrage
van vierenhalf miljoen gulden uit de
Knelpuntenpot van WVC kan de res
tauratie nu toch worden uitgevoerd.
In de zomer van 1993 zullen de eer
ste steigers rond de toren worden
opgetrokken.
Fout
De Onze Lieve Vrouwetoren, ge
bouwd in de tweede helft van de vijf
tiende eeuw, is een van de grote Ne
derlandse monumenten. De opbouw
van de toren herinnert aan de
Utrechtse Dom: een vierkante basis
en een vierkant middendeel, met
daarop een achtkant, bekroond door
een zestiende-eeuwse torenspits.
Het achtkant is sterk verticaal geleed
en heeft een markante traptoren.
De Onze Lieve Vrouwetoren is in
het verleden al meerdere malen ge
restaureerd. De twee laatste restau
raties dateren uit 1909-1932 en uit
1965-1970: in de jaren zestig werd
de torenspits vernieuwd, in de jaren
twintig werd de toren zelf onder han
den genomen.
De komende restauratie spitst zich
opnieuw op de toren toe. Dan zal on
der meer een fout uit de jaren twintig
worden hersteld. De vijftiende-eeuwse
zandstenen decoratie op de hoeken
van de toren werd in die tijd vervan
gen door Ettringer tufsteen. Het nieu
we materiaal blijkt, zeventig jaar na
dato, niet bestand tegen het Neder
landse klimaat. Het kan met de blote
handen worden losgebroken.
Daarom zal de Ettringer tufsteen
bij de komende restauratie waar
schijnlijk worden vervangen door vol-
vic, een vulkanisch gesteente uit de
Franse Auvergne. Volvic is niet al
leen weersbestendig, het is ook
goed te bewerken en heeft een pas
sende lichtgrijze kleur.
Glasfiber
Voor het overige is op de restauratie
uit de jaren twintig niets aan te mer
ken. De huidige problemen met de
OLV-toren zijn vooral het gevolg van
de eeuwenlange werking van het kli
maat op het materiaal. Zo zijn door
kou, hitte en wind scheuren ontstaan
in de natuurstenen pijlers van het
achtkant. Dit probleem gaat men met
glasfiber te lijf. In de lintvoegen van
de zandstenen pijlers zullen gaten
worden geboord die door de bakste
nen kern heengaan. Vervolgens wor
den de pijlers met glasfiber staven
laag na laag samengebonden. Zijn
de scheuren te groot, dan worden de
zandstenen delen vervangen door
volvic.
Ook het vijfkantige traptorentje
aan het achtkant wordt gerestau
reerd. Het verkeert in zo'n slechte
staat dat de in 1991 geplaatste on-
derzoekssteiger niet meer kon wor
den weggehaald: het torentje werkt
zich langzaam los van de Onze Lie
ve Vrouwetoren.
Tijdens de restauratie zal de ver
binding tussen beide onderdelen
worden hersteld.
De constructie van de traptoren is
bijzonder. De treden van de spiltrap
lopen door tot in de buitenste schil
van de traptoren zelf en vormen zo
een onderdeel van de constructie.
Gebroken treden worden met mes
sing doken gelijmd of in hun geheel
vervangen.
De balustrade van de tweede om
loop is al enige tijd verankerd om te
voorkomen dat delen naar beneden
vallen. De balustrade wijkt naar bui
ten toe uit, en zal tijdens de restau
ratie opnieuw worden gesteld. In de
OLV toren bevindt zich ook nog een
spiltrap die eigenlijk te breed is voor
de binnenwand waarin hij is opgeno
men.
Het metselwerk vanode wand is
daarom op meerdere plaatsen gaan
scheuren. Ook dit zal worden her
steld.
Ondanks de bijdrage uit de Knel
puntenpot blijft de financiering van
de restauratie een probleem. Amers
foort moet de resterende zes miljoen
gulden zelf opbrengen, een niet ge
ringe opgave voor een gemeente die
meer monumenten heeft dan de
Onze Lieve Vrouwetoren...
Hans Fuchs is architectuurhistoricus
te Leiden.
