24
dat hier iets groots werd verricht.
Niet alleen in het buitenland werd
Amsterdam het mekka van de wo
ningbouw genoemd. Amsterdamse
stadsbestuurders én reisgidsen
schrijvers kenden die uitdrukking
ook!
Hoe compleet de Baedeker vroe
ger ook was, het is nooit goed ge
noeg.
Vandaar dat er in de jaren '30 bij uit
geverij Strengholt een gids ver
scheen met de titel 'Wat niet in Bae
deker staat'. In het hoofdstukje 'De
Moderne Amsterdamsche
Stedebouw' lezen we: 'Een rondrit in
een open auto, zal voldoende
zijn om van het moderne Amster
damsche stedebeeld een onuit-
wischbaren indruk te vestigen. Men
De Wolkenkrabber
Hier beluisteren we zowaar enige
kritiek, want de laan heeft aan
weerszijden 'huizenblokken van ver
schillende architecten, het eene be
ter geslaagd dan het andere'. Maar
aan het eind torent de Wolkenkrab
ber (1931, J.F. Staal) hoog boven al
les uit. 'Wolkenkrabbers in de oude
stad is niets voor den Amsterdam
mers maar in de ruime buitenwijk
wel; er is nooit een woning leeg!'
Opvallend zijn in deze gids de fraaie
tekeningen van de Wolkenkrabber
en de Sociale Verzekeringsbank uit
1938 van architect D. Roosenburg.
Guide Michelin
In 1966 gunt de Guide Michelin het
'moderne en ruim opgzette Amster-
Hoewel nauwelijks klaar, stond in 'The New Guide to Amsterdam' uit 1928 toch al deze foto van de Jozef Israëlskade in
Amsterdam Zuid.
WI'J'IMUs.r
I
voelt in de architectuur de sociale
gedachte, welke van den modernen
Amsterdamsche woningbouw de sti
mulerende kracht is geweest'.
Enige trots spreekt ook uit de
'Gids voor Amsterdam' van de be
kende Heemschutpionier A.A. Kok
en uitgegeven door Allert de Lange
in 1947. In het kort wordt een tocht
beschreven van oost naar west door
Plan Zuid. Het begint bij het Amstel-
station, 'een modern bouwwerk dat
zich geheel heeft los gemaakt van
alle traditie'.
Over 'Berlage's brug' gaat het dan
naar de Amstellaan, toen net omge
doopt in Stalinlaan.
dam Zuid' zelfs een heuse ster. Dat
was bijzonder voor deze over het al
gemeen zo conservatieve gids, die
toen meestal niet verder reikte dan
de historische binnensteden. De
Guides zijn inmiddels nogal veran
derd en de ster is vervallen.
Het massatoerisme dat in de jaren
'60 en '70 opkwam leidde er toe dat
er steeds meer aparte reisgidsen
kwamen voor speciale doelgroepen
of met speciale thema's. Tot die laat
ste gidsen behoren de architectuur
gidsen.
Gevolg is dat reisgidsen van nu
vaak volstaan met hooguit het noe
men van Berlage, zijn uitbreidings
plan en de architectuur van de Am
sterdamse School. Om er meer van
te weten te komen moet de toerist
maar een van de vele meer gespeci
aliseerde (architectuur)gidsen aan
schaffen. De Amsterdamse VVV had
dat blijkbaar ook door, want die
kwam al in 1983 met een apart uit
gegeven wandelroute door Amster
dam Zuid.
Een paar jaar daarvoor, in 1978,
wist het Duitse Merian (een maande
lijkse thematische uitgave over ste
den en landen) in een Amsterdam
nummer nog te melden, dat er tot
voor kort om de architectuur van de
Amsterdamse School 'werd gela
chen als betrof het hier een zonder
linge ontsporing'.
Maar tegenwoordig mag deze archi
tectuur in Amsterdam
Zuid weer gezien wor
den, zo meldt de gids
uit 1978: 'Wo sonst in
Europa fande man ein
neueres Stadtquartier
dieser GröBe, welches
ein architektonisch so
ausgewogenes Stadt-
bild zeigt?'
Zijn er ook gidsen
waarin Plan Zuid na
drukkelijk niet aanwe
zig is? Waar de nieuw
bouw ontkend wordt?
Ja. In 'Wandelingen
om Amsterdam' uit
1927 laat de schrijver,
A.E. d'Ailly, de wande
ling langs de Amstel
naar Ouderkerk begin
nen bij de Singel
gracht.
Uitvoerig beschrijft hij
wat er vroeger alle
maal langs de Amstel
stond of wat binnen
kort verdwenen zal
zijn.
Het doet haast onwer
kelijk aan, maar de
wandelaar wordt iede
re informatie over de
volop in aanbouw zijnde stadsuitbrei
ding van Amsterdam Zuid onthou
den, terwijl hij daar toch geruime tijd
langs loopt op zijn tocht langs de
Amstel.
Alleen van de in aanleg zijnde Ring(-
spoor)dijk wordt melding gemaakt,
maar dat komt omdat deze 'een be
lemmering is voor de ruime uitzich
ten over de weiden'.
Gerrit van der Pias is planoloog en
hoofd van De Zuiderkerk, het infor
matie- en expositiecentrum voor
ruimtelijke ordening en volkshuisves
ting van de gemeente Amsterdam.
