Wierden gaat slordig om met
boerderijenbezit
15
H. Hagens
Sinds de beginjaren '80 kent de monumentenkoepel de NCM een
Werkgroep Boerderijen, waarin ook Heemschut een afgevaardigde
heeft. In Overijssel maakt de heer Hagens, die jarenlang deel uitmaakte
van de Provinciale Commissie Heemschut Overijssel zich erg bezorgd
over het lot van karakteristieke boerderijen. Met name de situatie in het
dorp Wierden baart hem zorg. Maar Wierden is natuurlijk maar een
'casus'. Hieronder de heer Hagens aan het woord.
Als er één Twentse gemeente is, die
pakweg de laatste twee jaren gevoeli
ge verliezen heeft geleden aan lande
lijke bouwkunst, dan is het wel Wier
den. En dan niet eens zozeer omdat
nieuwbouw-uitbreidingen dit
'noodzakelijk' maakten, maar gewoon
op het platteland zelf, na de bouw van
een nieuw huis op een erf of door op
zettelijke verwaarlozing. En nog is het
einde van dit alles niet in zicht.
Wierden (en die gemeente niet al
leen) kent de bepaling, dat na nieuw
bouw op een boerenerf het oude huis
moet worden afgebroken. Een o.i.
kortzichtige dwangmaatregel, die al
heel wat onherstelbare schade heeft
aangericht. Daarbij bestaan er voor
die nieuwbouw kennelijk geen
'schoonheidsregels' (Een bepaling die
weliswaar niet voor Rijksmonumenten
geldt maar ook dat is niet altijd een
'garantie'. Red.).
Wierdens Rijksmonumentenlijst be
vat zes archeologische monumenten
(grafheuvels) en 17 panden, waarvan
elf boerderijen, o.a. Werfstraat 12 te
Enter, die intussen is afgebroken. Aan
één is nogal geknoeid: de Wever in de
Kippershoek, onder Wierden zelf. Van
de vier bijgebouwen op de lijst (schu
ren, schaapskooi) is de schuur op het
erve Schutte aan de Grimbergerweg
(nr. 2) na lange verwaarlozing en ver
val al jaren geleden afgebroken. De
'lijst' kan dus zó al met twee nummers
worden ingekort, terwijl De Wever er
o.i. eigenlijk niet meer op hoort. Maar
goed, de meeste verbouwingen zijn
'reversibel', dus wie weet.
Plaatsing op de Rijksmonumenten-
Het oude huis op het erve Mokkelekate te
Ypelo. Afgebroken in 1988.
lijst zou, gezien het bovenstaande,
eerder reden moeten zijn tot extra op-
lettendheid-met-argusogen dan tot ge
ruststelling. We verwijzen slechts naar
een zinsnede in Heemschut 1992 nr.
1gesteld door H.A. Kok in zijn artikel
over de Alblasserwaard^'Veel boer
derijen staan op de Rijksmonumen
tenlijst en zijn daardoor enigszins
beschermd'. Maar ook niet méér dan
dat. De procedure is eenvoudig: het
gebouw verwaarlozen dan wel de om
geving ontluisteren door oneigenlijk
gebruik of onaangepaste moderne
nieuwbouw. Dan 'staat' het oude ge-
Voorgevel van de boerderij Werfstraat 12 te
Enter. Afgebroken begin 1992. Foto uit 1963
aangevraagd en verleend. De achter
zijde stond naar de straat gekeerd met
de grote inrijdeuren geplaatst in een
diep portiek, het 'onderschoer' onder
een tot schouderhoogte afhangend
wolfdak. De hoge planken voorgevel
lag van de weg afgekeerd, uiteindelijk
aan een kaal bedrijfsplein. Het huis
werd als pakhuis gebruikt, werd
steeds vervelozer en onooglijker. Met
drie andere huizen vormde het een
echt Enters (O foei!) boerenstraatje in
verschillende fasen van boerderij-
bouwontwikkeling.
Boerderijen
Een ernstige verarming van Wierdens
buitengebied betekende de afbraak in
Houten schuur met overstek op het erve
Schutte aan de Grimbergerweg in Notter.
bouw er niet meer en als het maar
lang genoeg duurt sfaaf het er ten
slotte ook niet meer. Sancties staan er
niet op en een sloopvergunning wordt
haast per definitie verleend.
Verlieslijst
Alvorens een aantal ernstige bedrei
gingen in Wierden te signaleren ge
ven we hieronder een 'verlieslijst' over
de laatste paar jaren. Daarbij haken
we in op ons verhaal over het Ypelose
erve Mokkelencate in het Jaarboek
Twente 19892. Dit unieke, deels nog
lemen huis, verdween na jarenlange
vruchteloze pogingen tot behoud, ge
volgd door weer jarenlange verwaarlo
zing en verval. En toen was er nog
maar één mogelijkheid
Of dat ook het geval was met het huis
aan de Werfstraat in Enter, valt nog te
bezien. Trouwens, er is al niets meer
te 'bezien' want begin 1992 werd dit
Rijksmonument afgebroken nadat al
veel eerder een sloopvergunning was
Het Veldhuis in De Huurne. Foto uit 1964.
1991 van de boerderij Groot Langeler
in Ypelo. Het was een opvallende ver
schijning: een forse boerderij met aan
de voorzijde drie houten topgevels,
één hoog opgaand tussen twee klei
nere, behorend tot latere aanbouwen
tegen de zijkant. Zulke opzij aange
bouwde huisjes of 'kamers' zijn in een
zekere concentratie kenmerkend voor
de gemeente Wierden. Met houten
topgevels kwamen ze alleen voor in
Ypelo; met drie gevels waren dat er
twee, nu niet één meer.
In de buurtschap De Huurne even ten