mmmmmi
Gerestaureerde Leidse pakhuisjes
behouden sporen uit het verleden
11
Hans Fuchs
In de Spilsteeg in Leiden worden momenteel vier laat achttiende-eeuw-
se woningen en twee pakhuisjes gerestaureerd. Architect Boudewijn
Veldman ontwierp een restauratieplan dat rekening houdt met de spo
ren die de stadshistorie achterliet.
Eén van de opmerkelijkste sporen uit
dat verleden is de Papegaaipoort.
Deze poort, vroeger de toegang tot
een binnenterrein met zestien wonin
gen, werd aan het einde van de ne
gentiende eeuw ingelijfd bij het pak-
huisje op Spilsteeg nummer zes. Dat
gebeurde nadat de woningen op het
binnenterrein in 1892 waren ge
sloopt en de poort zijn functie ver
loor. Een bouwnaad in de voorgevel
van Spilsteeg nummer zes herinnert
aan het bestaan'van de poort. Een
ronding in de binnenmuur»van het
pakhuisje geeft zelfs het verloop van
de poort nog aan.
De gevels aan de Spilsteeg verto
nen meer van dergelijke historische
veranderingen. Zo werd het meren
deel van de achttiende-eeuwse roe
den in de negentiende eeuw ver
nieuwd. Alleen Spilsteeg nummer 8
droeg voor de restauratie nog spo
ren van een achttiende-eeuwse roe
deverdeling. Tenslotte bleken de wo
ningen aan de Spilsteeg ook nog
eens over de fundamenten van de
vijftiende-eeuwse stadswal heen te
zijn gebouwd. De stadswal is opge
meten en gefotografeerd voordat hij
opnieuw onder de fundering van de
huizen verdween.
Stucwerk
De huisjes in de Spilsteeg zijn beeld
bepalende panden, en dus vroegen
de voorgevels om een historisch ver
antwoorde restauratie. Veldman
koos er voor om de gevels niet terug
te restaureren naar hun meest oor
spronkelijke staat. Wat in het verle
den veranderd werd, wordt niet meer
teruggerestaureerd naar de achttien
de-eeuwse toestand. Zodoende zul
len de gevels na de restauratie blij
ven herinneren aan de veranderin
gen die de woningen in de loop der
eeuwen hebben ondergaan. De twee
voormalige pakhuizen (huisnummers
6 en 12) krijgen moderne vensters
waarin de vorm van de oorspronke
lijke pakhuisdeuren bewaard blijft.
De roedeverdeling blijft zoals
Veldman die aantrof: negentiende-
eeuws, met uitzondering van Spil
steeg nummer 8. De plaats waar de
Papegaaipoort zich bevond wordt in
de voorgevel van pand nummer 6
geaccentueerd met stucwerk en een
voeg die doorloopt tot aan de top van
de voorgevel. De gebogen binnen
muur die het vroegere verloop van de
poort aangeeft blijft behouden.
De interieurs van de huisjes wor
den volledig gemoderniseerd. De
smalle en diepe plattegronden van
de woningen, gemiddeld vier bij acht
meter, zijn bepalend geweest voor
fundering. De huizen werden gedra
gen door een zogenaamde fundering
op staal, een gemetselde constructie
zonder heipalen, kenmerkend voor
de stad Leiden waar de bodem over
het algemeen redelijk is. De steens
muren van de panden zijn, evenals
de houten verdiepingsvloeren en
balklagen, grotendeels vernieuwd.
De oorspronkelijke sporenkap is vol
ledig vervangen. De dakpannen zijn
gedeeltelijk opnieuw gebruikt, de ko
zijnen waar nodig vervangen.
De kosten van de restauratie zijn
gering, 750.000 gulden. Dat komt
Gravure van de Spilsteeg uit 1964. (Meijer, Gem. archief Leiden).
de inrichting. Aan de straatzijde ko
men de keukens van de woningen te
liggen, met daarachter de woonka
mer. Op de verdieping komen een
overloop aan de straatzijde, één
slaapkamer aan de achterzijde en de
natte cel daartussenin. Bij gebrek
aan ruimte worden de bergingen niet
in de achtertuintjes geplaatst, maar
op een terrein achter de huizen aan
de overkant.
Banenpool
Aan de panden moest ook het nodi
ge achterstallige onderhoud worden
gepleegd. De fundering van de huis
jes is, verstevigd met beton, gekop
peld aan de bestaande gemetselde
door de banenpool die het Leidse
Arbeidsbureau organiseerde: de res
tauratie biedt werkeloze timmerlie
den de gelegenheid met behoud van
uitkering ervaring op te doen. Aan
nemer Heidemij begeleidt de timmer
lieden met uitvoerders die tegelijker
tijd leermeester zijn. Door de banen
pool is de bouwtijd van de restaura
tie iets langer dan gebruikelijk: de
restauratie begon in het najaar van
1991en zal tot dit najaar duren. Het
Stadsvernieuwingsfonds van de ge
meente Leiden verleent een
subsidie.
Hans Fuchs is kunsthistoricus te Lei
den.
